Twee middeleeuwse marktkoopmannen zijn in onderhandeling. Bron afbeelding: Flickr / paullew
Drie manieren om je geloof in het bedrijfsleven te beoefenen
Ik vroeg me af wat ik zou kunnen presenteren aan een groep katholieke ondernemers die hun geloof in praktijk wilde brengen in het zakenleven. Deze taak wordt bemoeilijkt door de tijd waarin we leven en de vele misvattingen die mensen hebben over de relatie tussen geloof en financiën.
Misvatting
Sommige katholieken denken dat het christelijke bedrijfsmodel gebaseerd moet zijn op liefdadigheid. Een echt katholieke ondernemer zou niet moeten denken aan het verdienen van geld, maar aan het weggeven ervan om getrouwer te leven naar het Evangelie.
De smid en Don Bosco
Om deze misvatting te illustreren zal ik het verhaal vertellen van een gesprek tussen Don Bosco, die in de negentiende eeuw leefde, en een eenvoudige smid, die de werken van de heilige ondersteunde. Ze spraken over de economie.
De dialoog
De smid vroeg aan Don Bosco: "Weet je wat mijn grootste zorg is?" De heilige: "Het moet zeker zijn om te leven en te sterven in de genade van God."
'Welke prijs moet ik vragen?'
De smid: "Nee, ik maak me geen zorgen over de dood. Ik zorg er wel voor dat ik erop voorbereid ben als het zover is. Mijn grootste zorg is het volgende: ik ben een smid en ik pieker hevig wanneer ik, nadat ik een klus heb geklaard, moet beslissen over de prijs die ik moet vragen. Als ik de prijs in mijn boek noteer, vraag ik mezelf af: zal de goede God hetzelfde bedrag opschrijven? Als ik meer reken, zal dat dan geen aanklacht tegen mij zijn? Om op veilig te spelen reken ik altijd 20% minder dan het normale tarief."
De smid als inspiratie
Daarom denken sommige mensen dat deze zaak het ideale katholieke bedrijfsmodel vertegenwoordigt. Zou het niet geweldig zijn als iedereen dit kon doen? Hoeveel beter en goedkoper zou het leven zijn als dit de norm was!
Lees ook: Waarom verdedigen we een decadent Westen?
Een mooi verhaal maar niet de norm
Ik ben het ermee eens dat het een mooi verhaal is, maar 20 procent minder vragen kan niet de norm zijn van een katholieke economie. We zouden de prijs tot bijna niets verlagen. Zo kunnen we een economie niet drijvende houden.
Rechtvaardigheid in de economie
De heilige Thomas van Aquino definieert de deugd van rechtvaardigheid als "ieder het zijne geven". In economische taal betekent dat commutatieve rechtvaardigheid, geen sociale rechtvaardigheid. Commutatieve rechtvaardigheid is het soort rechtvaardigheid dat ervoor zorgt dat de ene partij de andere strikt geeft wat haar toekomt. Er is bijvoorbeeld sprake van rechtvaardigheid als onze betaling voor een appel overeenkomt met de waarde ervan.
Een gulden middenweg
Hoe nauwkeuriger de prijs overeenkomt met de waarde van het object, hoe groter de rechtvaardigheid. Dit moet worden benadrukt. De Kerk wil dat we de prijs krijgen die we verdienen voor onze goederen en diensten. Ze wil niet dat we zondigen door te veel in rekening te brengen, maar we kunnen ook zondigen door te weinig in rekening te brengen, omdat we eerst recht moeten doen aan onze families en onszelf. We moeten onszelf royaal belonen voor onze inspanningen, en niet onthouden wat ons toekomt.
Biechten vanuit een economisch perspectief
De Kerk heeft een verbazingwekkende schat aan inzichten over hoe deze rechtvaardigheid in het bedrijfsleven kan worden toegepast. Vreemd genoeg waren deze inzichten vroeger te vinden in de biechtstoel.
Handelen met een schoon geweten
In de middeleeuwen hadden priesters handleidingen voor de biecht waarin problemen die mensen in de biecht hadden werden opgesomd met instructies over hoe ze ermee om moesten gaan. Kooplieden gingen naar de biecht met heel concrete problemen over kopen en verkopen. Ze vroegen: 'Is dit een zonde of dat?' En deze handboeken publiceerden antwoorden op de vragen van deze kooplieden.
Lees ook: Nederlandse economie: verslaafd aan arbeidsmigranten
Een effectief middel
Een moderne geleerde verzamelde negentig van deze middeleeuwse belijdenishandboeken. Daarvan maakte hij een zeer goede samenvatting van de kerkelijke leerstellingen en normen over wat rechtvaardigheid op de markt was. Hoewel hij protestant is, concludeert hij dat de biecht een van de meest effectieve middelen is voor een goede economie.
Waarom de biecht belangrijk is
Dat is logisch. Biechten vertegenwoordigt een passie voor gerechtigheid. In de burgermaatschappij onderwerpen we ons aan wetten omdat onze slechte daden het algemeen welzijn kunnen schaden. Zulke acties zijn illegaal en moeten vervolgd worden. Een zakenman kan bijvoorbeeld vervolgd worden voor fraude.
Wel zondig, niet illegaal
Sommige handelingen zijn echter zondig maar niet illegaal, zoals het vertellen van een leugentje over een product. In de biecht is onze ijver voor gerechtigheid zo groot dat we onszelf van deze fout beschuldigen en een boetedoening aanvaarden. Dit klimaat van eerlijkheid creëert uitstekende zakelijke voorwaarden. Naar wie zouden we liever op zoek gaan om een tweedehands auto te kopen? Een verkoper die nooit biecht of een verkoper die wel regelmatig biecht?
Juwelen van wijsheid
Wat ik leuk vond aan deze morele handboeken die de economische handelingen van die tijd oriënteerden, was dat ze vol wijsheid en voorzichtigheid zaten en dat ze rustig rekening hielden met de flexibele economische behoeften van de mens. Hieronder is nog een voorbeeld.
Ongeschreven regels
Moralisten vertellen ons dat kooplieden op belangrijke gebreken in koopwaar moeten wijzen om fraude te voorkomen. Aan de andere kant was de koopman niet verplicht om te wijzen op duidelijke gebreken, omdat hij zichzelf de juiste prijs zou kunnen ontnemen door zijn eerlijkheid. En er waren allerlei soortgelijke normen over afdingen, een juiste prijs, een juist loon, prijsafbraak, monopolies en kopen en verkopen. Zulke flexibele en eenvoudige normen vonden hun weg naar duizend economische gewoonten en wetten zodat we gemakkelijker rechtvaardigheid konden toepassen.
De Kerk als scheidsrechter
De Kerk is het beste instituut om zaken eerlijk en rechtvaardig te houden. Voordat de Kerk er was, was de markt onvergeeflijk. De Kerk introduceerde en definieerde normen voor rechtvaardigheid zodat we kunnen handelen met de zekerheid dat we het juiste doen. Ze eist dat we restitutie geven als we stelen of anderen bedriegen. Ze geeft ons toegang tot het sacrament van de biecht, zodat we voortdurend ons geweten onderzoeken in de praktijk van rechtvaardigheid en vergeving najagen.
Rechtvaardigheid
Daarom is ons eerste doel om commutatieve rechtvaardigheid te beoefenen, geen sociale rechtvaardigheid, en om ons te richten op wat iedereen toekomt. Als katholieken bevinden we ons in een perfecte positie om ons te onderscheiden in onze huidige zelfverslindende wereld.
Lees ook: Waarom moeten ze waarschuwingen op iedere sigaret zetten?
De praktijk van liefdadigheid
Als we rechtvaardigheid in praktijk brengen, zijn we klaar om op te klimmen naar het tweede punt van een katholieke economie: de praktijk van naastenliefde. Zoals gezegd, liefdadigheid is geen economisch principe. Daar blijf ik bij. Natuurlijk kan liefdadigheid geen economische transacties bepalen omdat elke partij strikt moet worden gegeven wat haar toekomt om een economie rechtvaardig te laten functioneren. Maar als alleen rechtvaardigheid zegeviert, zal de economie koud en star zijn. Het zal die menselijke aanraking missen die we zo nodig hebben. Het bevordert een uitzinnig en onmenselijk tempo van zakendoen dat aanleiding geeft tot buitensporige verlangens. Daarom hebben we liefdadigheid nodig. Het reguleert rechtvaardigheid en helpt hebzucht en excessen te voorkomen.
Liefdadigheid verzacht, vervangt geen gerechtigheid
Daarom leert de Kerk altijd dat naastenliefde rechtvaardigheid moet temperen, niet vervangen. Rechtvaardigheid tempert ook liefdadigheid omdat het voorkomt dat mensen failliet gaan door alles weg te geven aan liefdadigheidsinstellingen. De Kerk legt echter nooit liefdadigheid op; opgedragen liefdadigheid is geen liefdadigheid maar afpersing. Ofwel liefdadigheid wordt uit vrije wil gedaan, ofwel het kan beter niet worden gedaan. Daarom spoort de Kerk ons altijd aan om de christelijke plicht om aalmoezen te geven in praktijk te brengen door de armen te helpen, onze parochies te steunen en te geven aan goede doelen en organisaties die het algemeen welzijn dienen.
God als 'zakenpartner'
Christelijke zakenmensen maakten God in het verleden soms tot hun officiële partner. Ze zetten 'de Heer God' als een item in hun spreadsheets, waardoor Hij de vertegenwoordiger van de armen werd met een vast percentage van de winst dat ten goede zou komen aan de behoeftigen. In een katholieke economie zien we een voortdurende zorg voor de armen, zowel materieel als geestelijk. Het katholieke idee van een rechtvaardige prijs en een rechtvaardig loon had vooral de armen in gedachten. De Kerk veroordeelde oneerlijke handelspraktijken die misbruik maakten van de kwetsbaarheid van de armen.
De getuigenis van heiligen
De heiligen roepen op tot naastenliefde als perfecte aanvulling op rechtvaardigheid. De heilige Bonaventura bijvoorbeeld zegt dat naastenliefde rechtvaardigheid inhoudt. "Als men zijn naaste niet liefheeft, is het niet gemakkelijk hem recht te doen." Ik houd van het citaat van de heilige Antoninus, een laatmiddeleeuwse prediker die onderrichtte dat naastenliefde "mensen samenbindt in een broederschap die een ware en volmaakte eenheid is. De intrede van de naastenliefde in de sociale orde maakt het voor mensen mogelijk om zichzelf op te offeren ten gunste van het algemeen welzijn. Naastenliefde helpt ons onze naaste lief te hebben als onszelf. Het herinnert ons aan onze gemeenschappelijke oorsprong, onze verlossing door Christus, onze heiliging door de Heilige Geest."
Lees ook: Hoe AI misbruikt wordt door het World Economic Forum om andersdenkenden te bestrijden
Een klimaat van harmonie bevorderen
Ik wil echter benadrukken dat liefdadigheid niet alleen gaat over geven aan anderen. Liefdadigheid is zakelijk gezien heel zinvol en helpt ons, zoals het hoort, bij het behalen van ons bedrijfsresultaat en onze return on investment. Net zoals de biecht een klimaat van morele eerlijkheid creëert, bevordert liefdadigheid een klimaat van harmonie en een ware vereniging van harten en geesten. Het vermindert de behoefte aan regulering en veiligheid. "Zonder liefdadigheid," schrijft een katholieke auteur (William Thomas Gaughan), "zijn alle mooie regels die goedbedoelende mannen maken in het belang van het algemeen welzijn niets waard."
Een katholieke utopie?
Liefdadigheid bevordert die intense familie-achtige banden waarin mensen door wederzijdse opoffering zich verenigen en samensmelten om een echte samenleving en cultuur te vormen en economieën te laten bloeien. Deze naastenliefde maakt het leven in dit tranendal zoet door bezorgdheid voor elkaar op te wekken. Bovenal vergroot het onze liefde voor God en geeft het Hem eer. Stel je een wereld voor die doordrenkt is van bovennatuurlijke christelijke naastenliefde, en we hebben een idee van hoe een katholieke economie en cultuur eruit zouden kunnen zien. Katholieke ondernemers bevinden zich in een perfecte positie om zich op dit gebied te onderscheiden.
Een offer brengen
Het derde punt, het geloof praktiseren in de huidige economie, is veel moeilijker. Tot hier worden we gevraagd om rechtvaardigheid te betrachten. Het is moeilijk, maar het is zakelijk gezien heel verstandig, vooral op de lange termijn. Het is ook niet optioneel. We moeten deze rechtvaardigheid in praktijk brengen en zondigen als we dat niet doen.
Liefdadigheid is nuttig
Vervolgens wordt ons gevraagd om vrijwillige liefdadigheid te beoefenen, wat iets moeilijker is. Het tempert onze neiging tot hebzucht. Soms is het moeilijk om te beoefenen, maar het kan ook persoonlijk bevredigend zijn, vooral wanneer degenen die deze liefdadigheid ontvangen dankbaar zijn. We voelen ons goed als we liefdadigheid beoefenen. Het is ook zakelijk zinvol omdat het een klimaat van begrip en zorg voor anderen bevordert.
Het dragen van je kruis
Dit derde punt gaat verder dan rechtvaardigheid en naastenliefde. De Kerk onderwijst geen welvaartsevangelie dat zegt dat God ons rijk zal maken als we deugdzaam zijn. Hij kan ons rijk maken, maar Hij is niet verplicht om dat te doen. God doet wat het beste voor ons is. De calvinisten zien rijkdom als een teken van predestinatie. Wij niet. Dit derde punt van het beoefenen van het geloof in zaken bestaat uit het verdragen van de beproevingen die plotseling kunnen opduiken. Het roept ons op om ons kruis te dragen.
Een weg van de kruiswegeconomie
Dit soort katholieke economie heeft een naam. Sommige auteurs noemen het een "kruisweg"-economie. Economie gaat over rechtvaardigheid. Liefdadigheid tempert rechtvaardigheid. Het kruis zuivert en versterkt gerechtigheid door beproeving, zoals vuur ijzer versterkt. Het kruis neemt onze gehechtheid en genegenheid voor de dingen van deze wereld weg, verenigt ons meer met God én met Gods wil voor onze naaste en ons. Als Christus inderdaad ons ideaal is, dan moeten we Hem imiteren. Een weg van de kruiseconomie betekent het accepteren van elk lijden dat op ons pad komt in onze zakelijke omgang, terwijl we het verterende voorbeeld van het kruis van Christus nastreven.
Lees ook: Waarom investeren pensioenfondsen niet in wapens, wel in windturbines?
Manieren om kruisjes te zetten in het bedrijfsleven
De katholieke ondernemer kan dit op vele manieren doen. Eén manier om het kruis te volgen is in onze dagelijkse strijd. We kunnen dit doen door het kruis van uitmuntendheid na te streven in alles wat we doen. We gaan tot het einde, zoals Onze Heer deed, omdat we de samenleving een standaard van uitmuntendheid en schoonheid willen bieden die iedereen verheft. We dragen onze kleine kruisjes dagelijks door rolmodellen voor anderen te zijn, hoge verwachtingen te stellen en obstakels te trotseren.
Het navolgen van Christus kan ook in de zakenwereld
Maar we beoefenen vooral de weg van de kruiseconomie door de grote beproevingen die ons bezoeken te verdragen. De katholieke ondernemer kan lijden onder rampen, verraad, ondankbaarheid en onbegrip. Hij lijdt zoals Christus leed – op onrechtvaardige wijze. Hij omarmt deze kruisen zelfs als het geen zin heeft, zelfs als het pijn doet of tot vervolging leidt. Als dit lijden goed wordt ontvangen, versterkt het ons, zuivert het ons en verheft het de hele samenleving. Vreemd genoeg zijn zelfs seculiere schrijvers en economen het erover eens dat deze kruisweg bestaat in het economische leven.
Von Mises erkent de noodzaak van het kruis
Ik was erg verbaasd toen ik dit citaat van Ludwig von Mises vond, omdat het helemaal niet bij hem past. Hij is een beroemde twintigste-eeuwse libertarische econoom die een boek schreef met de titel Human action. Hij houdt niet van morele overwegingen. Hij is geen vriend van de katholieke Kerk en heeft tegen haar geschreven. Hij gaat meestal alleen over markten. Maar hij begrijpt het kruis wel. Hij schreef dat er mensen moeten zijn die lijden (en dus hun kruis dragen) om de samenleving te laten bloeien... en het is vaak economisch niet zinvol, maar we doen het toch.
Von Mises begrijpt het dragen van het kruis
Hij schreef: "De mensheid zou nooit de huidige staat van beschaving hebben bereikt zonder heldhaftigheid en zelfopoffering van de kant van een elite. Elke stap voorwaarts op de weg naar een verbetering van de morele omstandigheden is een prestatie geweest van mannen die bereid waren om hun eigen welzijn, gezondheid en leven op te offeren voor een zaak die zij als rechtvaardig en heilzaam beschouwden. Ze deden wat ze als hun plicht zagen zonder zich druk te maken of ze zelf niet het slachtoffer zouden worden. Deze mensen werkten niet voor de beloning, ze dienden hun zaak tot in de dood." (Ludwig von Mises, Bureaucracy, [New Haven: Yale University Press, 1944], 78)
Lees ook: Boeren bedreigd door nieuw verbod op genetische technieken
Een bron van mogelijkheden
Dat wil zeggen: in elk bedrijfsklimaat zullen we altijd die zelfopofferende kern van mensen vinden die het bedrijf of de lokale economie in stand houdt door hun kruis te dragen. Als dit waar is voor seculiere en commerciële ondernemingen, zoals Von Mises opmerkte, dan kunnen we ons voorstellen hoeveel meer dit zou gebeuren als de Kerk erbij betrokken zou zijn. Als we deze kruisweg omarmen, ondersteunt dat de samenleving. Ik wil dit punt heel duidelijk maken.
Een recenter voorbeeld
Het is gemakkelijk om de kleine kruisjes die op ons pad komen te herkennen, maar we moeten ook die grote kruisen die soms verschijnen leren spotten. Ik zou een voorbeeld kunnen geven van een heilige of koopman uit een ver verleden, maar de verleiding zou groot zijn om te denken dat dit vandaag onmogelijk is. Daarom heb ik een recent voorbeeld dat laat zien dat het vandaag de dag kan, en niet alleen door katholieken. Ik zal een geval aanhalen dat me altijd heeft geraakt.
Gefaald als zakenman, geslaagd als held
Mijn voorbeeld van het kruis gaat over het heldendom van Aaron Feuerstein, een ondernemer die twee jaar geleden overleed. Hij wordt herinnerd als een zakenman die faalde volgens alle moderne maatstaven. Op een gegeven moment ging alles mis. Wat hem echter beroemd maakte, was zijn houding tegenover tegenslag.
Aaron Feuerstein doet zijn verhaal
Om zijn zaak te illustreren, laat ik hem zijn verhaal vertellen. Ik heb een korte videoclip die ons een idee geeft van waar ik het over heb en de schoonheid van het dragen van het kruis. Hij zegt het veel beter dan ik dat kan.
Zoals de clip al aangaf, was de reactie op de vrijgevigheid van meneer Feuerstein overweldigend. Zijn gebaar maakte van hem meteen een nationale held.
Het kruis is in strijd met onze tijd
Waarom? Omdat in deze tijden van winstmaximalisatie mensen zoals hij niet zouden mogen bestaan. Een wereld waarin de sterkste en meest medogenloze zegeviert, beloont zulke daden niet. Dhr. Feuerstein ontving echter meer dan 30.000 brieven van bewonderaars. Hij bedacht dat wat hij deed de norm zou moeten zijn, niet de uitzondering. Ik wil benadrukken hij niet verplicht was om te doen wat hij deed. Hij had minder kunnen doen. Maar het feit dat hij dat wél deed, laat zien dat het zelfs vandaag de dag nog kan. Het feit dat zijn zaak opviel was een trieste weerspiegeling van de tijd.
Doe wat juist is
Dit dragen van het kruis is niet altijd zakelijk verstandig. Maar soms moeten we het administratieboek weggooien en onze plicht doen. We moeten de dingen tot het einde toe doorzetten, koste wat het kost, omdat dat het juiste is om te doen. Als het geïsoleerde geval van Aaron Feuerstein opvalt, stel je dan eens een hele samenleving voor - de christelijke beschaving - die gedomineerd wordt door mensen die voortdurend deze daden van heldhaftige vrijgevigheid verrichten.
De positieve invloed van het kruis
Dit soort heldendom heeft een weerslag. Als deze geest van zelfopoffering overheerst, zet dat de toon voor de hele samenleving, creëert het sterke relaties en geeft het de economie een (veer)kracht die tegen een stootje kan.
Ook seculiere academici geven toe
Zelfs seculiere historici erkennen dat deze offers de samenleving in stand houden. Eén historicus merkt op dat God deze offers beloont "door de samenleving de bloei te schenken van wat wij als de betere dingen van het leven beschouwen: onderwijs, boeken, kunst, muziek, liefdadigheid en cultuur". Al deze extra dingen worden mogelijk omdat lijdende zielen ze ondersteunen.
We betalen niet met dollars, maar met leed
Hier herinner ik me de woorden van TFP-oprichter professor Plinio Corrêa de Oliveira, die opmerkte dat de valuta in een christelijke beschaving niet dollars of ponden zijn, maar lijden. Met dat geld wordt alles mogelijk. Zonder dat valt alles uit elkaar. De kerk is de ideale instelling om ons te helpen ons kruisen te dragen. Ze leert ons de waarde van het lijden. Ze troost ons met genaden en sacramenten. We hebben onze toevlucht tot Onze Lieve Vrouw en de heiligen. We hebben de voorwaarden om op te vallen in een Hollywoodmaatschappij die lijden haat.
Middel tot heiliging
Een katholieke economie is dus niet het feel-good, geef-alles-weg feest dat veel progressieven en socialisten zich voorstellen. Het is een middel tot heiliging. Dit zou ons doel moeten zijn. Samengevat: een katholieke economie wordt geregeerd door rechtvaardigheid, getemperd door naastenliefde en gezuiverd door het kruis. Hiermee wordt alles mogelijk.
Lees ook: Cultuur onder Vuur stuurt open brief aan Rutte: stap uit het World Economic Forum
Gratis financieel advies
Tot slot geef ik vier gratis financiële adviezen. Als we gratis financieel advies geven, gaat dat meestal gepaard met veel disclaimers om ons te beschermen tegen aansprakelijkheid als het fout gaat. Ik sta echter volledig achter mijn advies. Ik garandeer een rendement op investering. We kunnen niet fout gaan. Als we het geloof in het bedrijfsleven willen toepassen, dan zijn dit de vier dingen die we moeten doen:
De vier punten
- Heb een passie voor rechtvaardigheid door je te richten op het geven van wat iedereen toekomt, en vergeet niet dat de biecht nog steeds een effectief economisch middel is.
- Ten tweede, geef gul aan goede doelen.
- Ten derde, accepteer de dagelijkse kruisjes die komen, zodat we weten wat we moeten doen als er een Feuerstein-moment komt.
- Tot slot is niets katholieks compleet zonder Onze Lieve Vrouw. We kunnen nooit een fout maken door onze katholieke bedrijven onder haar bescherming te stellen - zelfs niet op een zichtbare manier. We moeten onze bedrijven en onszelf aan haar toewijden volgens de methode van de heilige Louis de Montfort.
Onder de bescherming van Onze Lieve Vrouwe
In de wijdingsformule bieden we Onze Lieve Vrouw onze lichaam en ziel aan, onze innerlijke en uiterlijke goederen, verleden, heden en toekomst, en geven haar het recht om erover te beschikken zoals zij dat wil: nu en altijd, en tot in eeuwigheid. Door dit te doen, geven we Maria de leiding over al onze activiteiten. Zij is de beste vermogensbeheerder en biedt het beste rendement op investering.
Vertrouw de Moeder Gods uw zaak toe
Economie komt van het Oudgriekse οἰκονομία (oikonomia), wat een term is voor de "manier (nomos) om een huishouden (oikos) te runnen". In een koninkrijk beheert de koningin het huishouden. We zouden onze huishoudens en bedrijven onder haar bescherming moeten stellen, en we kunnen er zeker van zijn dat ze ons nooit in de steek zal laten, hoe groot de beproevingen ook zullen zijn.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 5 maart 2024 13:37