Wie is de echte Sinterklaas?
Nederland heeft een unieke traditie van Sinterklaas vieren. Nergens anders heeft hij Zwarte Piet aan zijn zijde. Nergens anders, zo durven we gerust te beweren, wordt het feest met zulk enthousiasme en toewijding gevierd. Door jong en oud. De pepernoten, de mijter, het grote boek, de vrolijke glimlach van Zwarte Piet… Zodra we het zien weten we dat ’t heerlijk avondje dichterbij komt. Maar wie is de heilige die dit prachtige feest bezield? Wie is de echte Sinterklaas?
Oude wortels
In ieder geval is het een heilige met oude wortels. De Sint-Nicolaaskapel op het Valkhof in Nijmegen, een van de oudste gebouwen van Nederland, getuigt daarvan. Mogelijk heeft de naar hier uitgehuwelijkte Byzantijnse prinses Theofanu de verering voor deze Oosterse heilige kort voor het jaar 1000 naar de Lage Landen meegenomen.
Lees ook: Jerry Afriyie ontvangt subsidie voor lespakket tegen Zwarte Piet
Kaakslag
Maar Sint-Nicolaas zelf is nog veel ouder. Hij heeft echt bestaan. Daar is lang aan getwijfeld door ‘kritische’ historici, tot een aanwezigheidslijst werd gevonden van het Concilie van Nicea in 325 n.Chr. Op deze Kerkvergadering werd de katholieke leer bevestigd dat God drie-enig is, met God de Zoon geboren maar niet gemaakt uit God de Vader. Toen de ketter Arius deze overgeleverde leer aanviel, kreeg hij van Sint-Nicolaas een ferme kaakslag.
Sinterklaas leert goed en kwaad
Deze episode leert ons dat de bisschop van Myra niet de goeiige weke man is die alles maar goed vindt, een decadente tendens in sommige moderne vieringen van het Sinterklaasfeest. De echte Sint-Nicolaas trad krachtdadig op tegen het kwaad. Dat zien we terug in de Nederlandse traditie van het Grote Boek van Sinterklaas. Daar staan naast de goede dingen ook de kwade dingen die een kind gedaan heeft. Daar wordt een kind op beoordeeld. Waarbij de barmhartigheid natuurlijk nooit ver weg is: de stoute daden worden met een knipoog weggestreept en het kind krijgt alsnog de felbegeerde cadeautjes. Hierin is Sint-Nicolaas als Christus, die “komt oordelen de levenden en de doden” maar ook “vergeving van zonden “brengt” – aldus het Credo van Nicea dat mede door Sint-Nicolaas afgekondigd is.
Middeleeuwen
Het Sint-Nicolaasfeest op 5/6 december, de kerkelijke feestdag van de heilige, kwam in de middeleeuwen naar Nederland om nooit meer te verdwijnen. We hebben documenten uit 1360, waaruit blijkt dat kinderen in Dordrecht toen al vrij kregen om het Sinterklaasfeest te vieren. Dat de middeleeuwse cultuur zoveel ruimte maakte voor een kinderfeest hoeft niet te verbazen. De Nederlandse vorm van het Sinterklaasfeest brengt kinderen op een speelse en begrijpelijke manier de waarden bij, die karakteristiek zijn voor een christelijke cultuur: ‘Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe.’ Het goede doen wordt beloond, kwaad doen wordt bestraft. Alles met een knipoog, maar kinderen krijgen al wel de beginselen van de christelijke moraal mee.
Vrijgevigheid
Over Sint-Nicolaas deden tal van mooie wonderverhalen de ronde. Dat hij drie arme meisjes aan een bruidsschat hielp zodat ze konden trouwen. Dat hij drie vermoorde en in stukken gesneden jonge jongens weer in het leven terugriep. Een rijke schat aan legenden is ontstaan rond de bisschop. De rode draad is de uitzonderlijke vrijgevigheid van de heilige. Sint-Nicolaas leefde werkelijk naar het woord van Christus, die volgens de apostel Paulus zei: “Het is zaliger te geven dan te ontvangen.” (Handelingen 20:35)
Sint-Nicolaas geeft een bruidsschat zodat drie dochters kunnen trouwen, waarmee ze gered zijn van gedwongen prostitutie.
Dienstbare bisschop
De vrijgevigheid van Sint-Nicolaas is des te meer bijzonder omdat in zijn tijd kerkelijke ambten nogal eens misbruikt werden voor persoonlijk gewin. De goedheiligman hield zich daar verre van. Alles wat hij had, was voor zijn beminde gelovigen. Ook zijn aanzienlijke macht als bisschop was dienstbaar aan de kleine gelovigen. Alles had deze herder over voor het redden van zelfs het meest onaanzienlijke schaap. Daarom is het zo belangrijk dat Sinterklaas in Nederland gekleed gaat als bisschop. Met kruis op de mijter (door de gemeente Amsterdam helaas verwijderd). Als bisschop is Sinterklaas heerschappij én dienstbaarheid ineen. Hij roept het beeld op van Onze Lieve Heer die de voeten van de apostelen wast: “Gij noemt Mij Meester en Heer, en gij zegt het terecht; want dat ben Ik. Wanneer dus Ik, de Heer en Meester, u de voeten was, dan moet ook gij elkander de voeten wassen.” (Johannes 13:13-14)
Lees ook: Sint-Nicolaas is de volgende, en wie daarna?
Schip in de storm
Sint-Nicolaas is ook een heilige van de scheepvaart. Dat zal Nederland als zeevarende natie direct hebben aangesproken. Een van de oudste wonderverhalen gaat over een schip dat bij storm was vastgelopen en dreigde te vergaan. Opeens verscheen Sint Nicolaas aan boord en hielp een handje om het schip vlot te trekken en veilig de haven te bereiken.
Kinderen blij maken
Altijd is Sint Nicolaas de helper in de nood, maar in het bijzonder voor kinderen. De goedheiligman doet dit alleen of met zijn knecht, maar altijd spant hij zich in om anderen blij te maken. Doordat zij dat zonder enig eigenbelang doen, geven zij een voor kinderen onvergetelijk voorbeeld. Natuurlijk mag het kind dan aan de ontvangende zijde staan, en genieten van de cadeaus en de betoverende sfeer die we allemaal nog weten: de spanning van het schoen zetten en de blijdschap op de ochtend van 5 december of op pakjesavond. Het ervaren van die vreugde is voor elk kind een voorbereiding op zijn toekomst, waarin het hopelijk zelf in staat zal zijn om ook anderen belangeloos vreugde te bezorgen. Het is immers zaliger te geven dan te ontvangen. Maar nu – zolang je kind bent – nog even niet!
Laatst bijgewerkt: 3 januari 2024 06:24