Edmund Burke liet zien hoe een echte elite eruitziet.
Als de echte elite de leiding neemt, worden problemen opgelost
Mensen vallen graag elk type valse elite aan. Of het nu gaat om de 'Haagse kliek' of de 'grachtengordel', ze bewonen allemaal verschillende moerassen en gebruiken hun invloed om controle te krijgen. De populisten wijzen deze elites aan als de oorzaak van vele problemen die de natie teisteren. "Gooi ze eruit!" roepen ze met hooivorken in de hand.
Niet iedere elite het probleem
Natuurlijk zijn veel klachten tegen deze valse elites gegrond. Zij misbruiken hun posities en macht voor hun eigenbelang. Het verval van de elites maakt deel uit van de algemene decadentie die over de hele samenleving is neergedaald. Maar het echte probleem is dat de radicale populisten niet stoppen bij de valse elites. Zij staan erop dat alle elites worden weggevaagd, ook de authentieke en legitieme, in naam van "het volk". Geen elites, poneren ze.
Maatschappelijk functioneren onmogelijk zonder elite
Zo'n standpunt is irrationeel. Geen enkele menselijke groep - familie, gemeenschap, kerk of natie - kan goed functioneren en haar doelen bereiken tenzij een klasse mensen - het leiderschap - handelt met verstand, voorzichtigheid en toegewijde zelfopoffering, en motivatie en richting geeft aan het geheel. Een volk zonder legitieme, toegewijde en vertrouwde leiders is een kinderkruistocht. Het is een waanidee die gedoemd is te verdwijnen op de harde en grillige rotsen van de werkelijkheid.
Lees ook: Beeld van aartsengel Michaël massaal gesteund, maar moet toch weg
Anti-elitairen bieden geen alternatief
Dus, wanneer de anti-elitairen klaar zijn met het kind met het badwater weg te gooien, geven ze niet aan wie deze leiders, die ondanks hun fouten enige dienst aan de samenleving bewijzen, zal vervangen. Ze bieden zich zelden aan om de verantwoordelijkheden van de verdrevenen over te nemen. Deze mentaliteit maakt de weg vrij voor links, demagogen, corrupte politici en bureaucraten om de leegte op te vullen, zoals blijkt uit de huidige politiek.
Een zware taak
Het bestaan van elites moet worden omarmd, niet geminacht. Als Amerika tegenwoordig een belangrijke macht in de wereld is, is er iemand die de natie leidt. Er bestaat een verborgen netwerk van echte elites in alle lagen van de samenleving, die het huidige systeem in stand houden. Noem ze wat je wilt - leiders, representatieve figuren, mentors, of bewegers. Deze ware elites krijgen dingen voor elkaar en nemen beslissingen die een ramp voorkomen. Zij stijgen van nature naar de top van gemeenschappen, universiteiten, industrie en elk gebied waar uitmuntendheid wordt gevonden.
Wat een echte elite doet
Hun rol is niet gemakkelijk te vervullen. Deel uitmaken van een echte elite is geen kwestie van mensen commanderen en genieten van alle luxe en privileges. Zij bestaat uit de zware taak om mensen te verenigen om te handelen met een enkel doel om het beste in de samenleving naar boven te halen. Een echte elite dient veel meer het algemeen belang dan dat zij zelf gediend wordt.
Beschaving ondenkbaar zonder zelfopoffering elites
Zelfs de meest libertaire auteurs geven toe dat elites nodig zijn om de samenleving te laten bloeien. Econoom Ludwig von Mises schrijft in zijn boek Bureaucratie: "De mensheid zou nooit de huidige staat van beschaving hebben bereikt zonder heldenmoed en zelfopoffering van de kant van een elite. Elke stap voorwaarts op de weg naar een verbetering van de morele omstandigheden is een prestatie geweest van mannen die bereid waren hun eigen welzijn, hun gezondheid en hun leven op te offeren voor een zaak die zij als rechtvaardig en heilzaam beschouwden."
Vijandigheid tegenover elites
De huidige cultuur bevordert een antagonistische en egalitaire mentaliteit die de situatie van echte elites bemoeilijkt. Gezien deze vijandigheid durven velen zich geen elites te noemen, hoewel zij die functies wel vervullen. Dezelfde vijandigheid zorgt ervoor dat ze ontkennen dat ze elites zijn en proberen zich voor te doen als ieder ander. Als men de richting van de samenleving wil corrigeren, moet men zich vooral richten op een beeld van hoe echte elites eruit zouden kunnen zien. Dit beeld ontbreekt helaas.
Verbeelding van de kwaliteiten van ware elites
Een boeiende beschrijving van ware elites is te vinden in een tekst van Edmund Burke (1729-1797) die het verdient onder de aandacht te worden gebracht. Hij belicht hun kwaliteiten, zo tegengesteld aan het eigenbelang dat valse elites motiveert. Zijn An Appeal from the New to the Old Whigs uit 1791 spreekt over de opleiding, brede horizonten en zelfdiscipline van hen die het op zich nemen het algemeen belang te dienen. Deze beschrijving is van toepassing op leiderschap in alle lagen van de samenleving en op elk gebied. Het biedt een lijst van verwachtingen die de hele samenleving omhoog trekt.
Gewend zijn aan censuur van het publieke oog
Zo schrijft Burke over hen die zichzelf voortdurend proberen te verheffen en als voorbeeld dienen. Zo iemand moet ernaar streven "opgevoed te zijn in een plaats van aanzien; van jongs af aan niets laags en smerigs te zien; geleerd te worden zichzelf te respecteren; gewend te zijn aan de censuur van het publieke oog."
Lees ook: Traditie is de beschermer van echte vooruitgang
Kwaliteiten die nodig zijn om de maatschappij te laten functioneren
Het vermogen van de elite om het grote geheel waar te nemen en geïnformeerd te zijn met de best beschikbare kennis en wijsheid moet van onschatbare waarde zijn. De bekende auteur roept zulke leiders op om "op zo'n verheven grond te staan dat zij in staat zijn een brede kijk te hebben op de wijdverspreide en oneindig gediversifieerde combinaties van mensen en zaken in een grote samenleving; om tijd te hebben om te lezen, na te denken, te converseren; om in staat te zijn het hof en de aandacht te trekken van de wijzen en geleerden, waar die zich ook bevinden."
Wat een waardig elite maakt
De samenleving moet worden geleid door mensen die problemen onder ogen zien en beseffen dat daden drastische gevolgen hebben (dit in tegenstelling tot de valse elites van vandaag). Zo moeten dergelijke figuren "in legers gewend zijn te bevelen en te gehoorzamen; geleerd worden gevaar te verachten in het nastreven van eer en plicht; gevormd worden tot de grootste mate van waakzaamheid, vooruitziendheid en omzichtigheid, in een toestand waarin geen fout ongestraft wordt begaan en de geringste vergissing de meest ruïneuze gevolgen heeft."
Een jonge Winston Churchill. Tijdens de donkerste dagen van de Tweede Wereldoorlog toonde hij wat 'ware elite' is.
De natuurlijke aristocratie
Zulke representatieve karakters moeten goede gewoonten cultiveren, zodat ze "tot een bewaakt en gereguleerd gedrag worden gebracht." Zij moeten "de deugden van ijver, orde, standvastigheid en regelmaat bezitten, en een gewoonte hebben gecultiveerd om de commutatieve rechtvaardigheid in acht te nemen." Burke noemde deze elites "een natuurlijke aristocratie" die een sociaal kader biedt "zonder welke er geen natie is". Wanneer Gods genade en Voorzienigheid dit kader verder versterken, wordt de weg vrijgemaakt voor een samenleving die is ondergedompeld in een waarlijk christelijke beschaving.
Zware taak
Niet alle elites voldeden aan deze normen. Maar een dergelijke beschrijving diende als middel om zich de ideale samenleving en haar legitieme elites voor te stellen. Zij die de zware taak op zich namen om de samenleving te leiden, hadden doelen en normen waarnaar zij konden streven. Iedereen hield hen aan deze hoge normen, zodat de samenleving harmonieus kon functioneren.
Zandhoop van individuen
De huidige samenleving kent dergelijke beschrijvingen niet meer. Er zijn geen doelen meer. Een vulgaire en egalitaire mentaliteit ziet alles wat superieur is als een onderdrukkende kracht. Overdreven individualisme ontmoedigt mensen om verder te kijken dan zichzelf. Het resultaat is een Hobbesiaanse "zandhoop" van individuen die verwikkeld zijn in "een oorlog van ieder tegen ieder". De maatschappij wordt geregeerd door opportunisten en mensen die alleen aan hun eigenbelang denken.
Het opstellen van de echte elite
Het opstellen van een moreel profiel van echte elites, zoals Edmund Burke deed, zou veel soelaas bieden aan een natie die nu uitgeput is door politiek theater. Het zou verfrissend zijn om ons diegenen voor te stellen die bereid zijn model te staan en zich te houden aan morele en culturele normen die navolging verdienen. Het zou een opluchting zijn als hoffelijkheid, eer en beschaafdheid in de samenleving weer zouden worden vereerd. Dat kan alleen door opnieuw te bedenken wat echte elites zouden moeten zijn.
Dit artikel is een vertaling en verscheen eerder op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 23 november 2023 12:27