Rotterdamse stakingsleider Paul Rosenmöller in 1987. (bron)
Paul Rosenmöller: de vleesgeworden ‘lange mars door de instituties’
Van maoïstisch revolutionair tot onderwijsbestuurder, van Senator tot pensioenbobo: Paul Rosenmöller is het schoolvoorbeeld van ‘de lange mars door de instituties.’ Hoe krijgt iemand met een verleden in extremistische kringen zoveel macht in Nederlandse instituties?
‘De lange mars door de instituties’
“Het socialisme zal zegevieren door de cultuur te veroveren via infiltratie van scholen en universiteiten, kerken en de media, door het bewustzijn van de samenleving te transformeren,” zo stelt grondlegger van het cultuurmarxisme Antonio Gramsci het. Deze zogenaamde ‘lange mars door de instituties’, geïnspireerd door communistische massamoordenaar Mao Zedong, wordt als zodanig geformuleerd door Rudi Dutschke en beoogt de marxistische revolutie niet via gewapende opstand, maar door een geleidelijke overname. In plaats van de gevestigde orde met geweld omver te werpen, moeten revolutionairen de instituties infiltreren, transformeren en zo de heersende orde van binnenuit ondermijnen. In Nederland zijn er weinig die dit pad met meer succes bewandelen dan Paul Rosenmöller.
Van rijkdom naar rode rebellie
Paul Rosenmöller wordt in 1956 geboren in een familie die niet alleen katholiek is, maar ook schathemeltjerijk. Hij is namelijk een telg uit de families Vroom & Dreesmann – eigenaren van het voormalige warenhuisconcern V&D – en de familie Vehmeijer. Volgens diverse schattingen bezitten deze families tezamen zo’n 2 miljard euro aan vermogen. Toch ontpopt de jonge Rosenmöller zich in de jaren ’70 tot fanatiek marxist. Als student sluit hij zich aan bij een radicale maoïstische splintergroepering, die de grootste communistische dictators en massamoordenaars verheerlijkt. Deze ommezwaai van patriciërskind tot revolutionaire straatagitator tekent de vroegste fase van zijn loopbaan.
Van academie naar havenarbeid
Met het oog op zijn herkomst uit een van de rijkste dynastieën van Nederland, volgt Rosenmöller een afwijkende route: na het afronden van zijn atheneum schrijft hij zich in voor een studie sociologie aan de Universiteit van Amsterdam, die hij zonder diploma verlaat. Kort daarop maakt hij een opmerkelijke sprong van de academische wereld naar de Rotterdamse haven, waar hij zich als havenwerker aansluit bij de arbeidersklasse, die hij naar eigen inzicht ideologisch komt te vertegenwoordigen.
Lees ook: Paul Rosenmöller: met dubbele petten in het pensioendossier
Paul Rosenmöller bij de maoïstische Groep Marxisten-Leninisten
In de late jaren ’70 zet Rosenmöller vol in op zijn extreemlinkse activisme wanneer hij lid wordt van de maoïstische Groep Marxisten-Leninisten in Rotterdam. Deze groepering blijft trouw aan de Cambodjaanse communist Pol Pot, zelfs nadat bekend wordt dat de tiran op veler gruwelijke wijze in recordtijd 1,5 tot 2 miljoen mensen over de kling jaagt. Volgens onthullingen van journalist Roelof Bouwman helpt Rosenmöller destijds met inzamelingsacties, waarmee hij actief steun levert aan het genocidale regime in Cambodja. Voor deze ‘militante steun en solidariteit’ worden Rosenmöller en zijn kameraden per brief door de Rode Khmer bedankt.
Paul Rosenmöller als FNV-bestuurder: stakingen en economische schade
Uiteindelijk transformeert zijn activisme in een bestuurlijke loopbaan: hij weet zich op te werken tot vakbondsbestuurder van de transportsector bij de FNV, waarmee hij zijn eerste echte stappen zet in wat later zijn lange mars door de instituties zou blijken. In zijn rol als FNV-bestuurder is Rosenmöller nauw betrokken bij de organisatie en ondersteuning van stakingen in de haven van Rotterdam. Hij mobiliseert de arbeiders, onderhandelt met werkgevers en verdedigt de acties publiekelijk. Straten worden gebarricadeerd en schepen worden opgehouden, met enorme economische schade tot gevolg.
Paul Rosenmöller bij GroenLinks: entree in de Haagse politiek
In 1989 waagt Rosenmöller de sprong naar de Haagse politiek. Hij sluit zich aan bij het pas opgerichte GroenLinks en wordt direct Kamerlid. Al snel wordt hij benoemd tot fractievoorzitter. Begin 2003 verlaat hij de Tweede Kamer voortijdig. Officieel vanwege de veiligheid – als een van de aanvoerders van de demoniseringscampagne van Pim Fortuyn, die uiteindelijk leidt tot de moordaanslag door linkse dierenactivist Volkert van der Graaf, wordt Rosenmöller bedreigd – maar zijn vertrek markeert ook het einde van een openlijke politieke loopbaan waarin zijn radicale opvattingen regelmatig botsen met de realiteit.
Haagse banencarrousel draait vrolijk door voor Paul Rosenmöller
Opmerkelijk genoeg komt Rosenmöller na zijn politieke aftocht moeiteloos op zijn pootjes terecht in het semi-publieke bestuurderscircuit. Binnen de kortste keren verzamelt hij een indrukwekkende reeks nevenfuncties en commissariaten. Zo strijkt hij al snel en zonder enige relevante ervaring topfuncties op bij de Nederlandse Spoorwegen (NS) en pensioenbelegger APG – posities die eerder aan zijn Haagse connecties te danken lijken dan aan specifieke vakkennis.
Paul Rosenmöller als voorzitter van de VO-raad: geen onderwijservaring vereist
In 2013 wordt hij, zonder noemenswaardige onderwijservaring of -expertise, zelfs voorzitter van de VO-raad, de invloedrijke sectororganisatie voor het voortgezet onderwijs. Die benoeming – van een inmiddels Haagse beroepslobbyist, en wel zonder enige ervaring in het onderwijs – bevestigt hoezeer zijn netwerk en ideologische reputatie hem toegang verschaffen tot hoge posten in uiteenlopende instituties.
Paul Rosenmöller naar ABP: klimaatpolitiek bedrijven met pensioenen
In 2021 volgt een volgende bestuursfunctie: Rosenmöller treedt toe tot het bestuur van ABP, het grootste pensioenfonds van Nederland. Zijn motivatie laat zich raden – hij wil ‘bijdragen aan de verduurzaming’ van het fonds. En inderdaad, met de oud-GroenLinks-voorman in het bestuur gooit ABP al snel het roer om. Het pensioenfonds, waar miljoenen Nederlanders bij wet gedwongen deelnemer zijn, trekt zich terug uit investeringen in de fossiele industrie en zet vol in op een ‘duurzaam’ beleggingspad. Rosenmöller heeft een lange staat van dienst als klimaat-ideoloog – en dat laat zich voelen. Onder zijn invloed wordt pensioengeld steeds openlijker aangewend voor klimaatpolitiek: rendement en risico lijken ondergeschikt aan het behalen van klimaatdoelen.
Klimaatpolitiek Paul Rosenmöller leidt tot historisch miljardenverlies ABP
De consequenties van de roodgroene revolutie van Rosenmöller bij het ABP laten niet lang op zich wachten. Onder zijn bestuur lijdt ABP in 2022 een historisch verlies van €96,9 miljard. Critici constateren dat het ABP doelbewust risico nam door een ideologisch gedreven klimaatagenda te volgen. Zo tekende het fonds het zogeheten Klimaatcommitment, een toezegging die financiële instellingen verplicht tot ‘groene’ investeringen, ten koste van het rendement. De gevolgen waren voorspelbaar: enorme vermogensverliezen, terwijl pensioendeelnemers in onzekerheid achterblijven. Zelfs prominenten van linkse huize slaan alarm. Oud-PvdA-minister Ronald Plasterk fileert in een column de koers van het ABP, dat volgens hem gegijzeld is door klimaatactivisten. Zo heeft het klimaatpolitieke experiment van Rosenmöller het vertrouwen in het pensioenfonds ernstig geschaad.
De vroegtijdige aftocht van Paul Rosenmöller bij ABP
In februari 2025 komt de aap uit de mouw: Rosenmöller stapt abrupt op als ABP-bestuurder, een half jaar vóór het einde van zijn termijn. Officieel gebeurt dit ‘voor een betere werk-privébalans’ en ‘om plaats te maken voor een jongere bestuurder’. Maar deze verklaring is weinig geloofwaardig. Te veel schandalen hebben het afgelopen jaar de druk opgevoerd – van het historische miljardenverlies tot onthullingen over politiek gedreven beleggingskeuzes en bonussen van honderden miljoenen. Critici vieren zijn vertrek als een overwinning op de GroenLinkse klimaatagenda, al is het nog maar de vraag of hiermee de ideologische koerswijziging bij ABP echt ten einde is, gezien het Klimaatcommitment nog altijd van kracht is.
De hypocrisie en belangenverstrengeling van Paul Rosenmöller
De levenswandel van Rosenmöller kent vele tegenstrijdigheden. Terwijl hij zich profileert als principiële socialist en klimaatstrijder, leeft hij persoonlijk allerminst als een sobere proletariër. Als telg van de V&D-dynastie zit Rosenmöller er niet verlegen om; zijn privévermogen wordt door Quote geraamd op zo’n 9 miljoen euro. Ook tijdens zijn publieke carrière weet hij de financiële vruchten te plukken. Zo bleek in 2007 dat Rosenmöller in één jaar tijd circa €200.000 aan publieke middelen ontving, verspreid over advies- en mediafuncties – ruim boven de ‘Balkenendenorm’ – zonder dit publiek te maken. Pas na politieke druk betaalt hij een deel van deze publieke gelden terug. Die onthulling stak des te meer, omdat Rosenmöller zichzelf presenteerde als bestrijder van de ‘graaicultuur.’
Lees ook: Paul Rosenmöller neemt VIP-vlucht naar Aruba: hoezo klimaat?
De dubbele moraal van Paul Rosenmöller
Ook later, als toezichthouder, blijft hij flexibel omgaan met zijn zogenaamde principes. In 2018 lobbyt hij er persoonlijk voor om de beloning van de bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten boven de ‘Balkenendenorm’ te houden – volgens hem moest €220.000 voor die functie kunnen, anders zou goed talent weglopen. Nu is dat argument in principe prima te verdedigen, maar waar GroenLinks publiekelijk tegen topsalarissen fulmineert, blijkt haar oud-leider achter de schermen bereid zulke ‘uitzonderingen’ zonder blikken of blozen te bepleiten.
Paul Rosenmöller vliegt de wereld rond: ‘Doe wat ik zeg, niet wat ik doe’
Eind 2024 duikt er beeldmateriaal op van Rosenmöller in de VIP-lounge op Aruba. Daaruit blijkt dat hij een Platinum For Life-status bij KLM heeft, wat wijst op zeer frequent vlieggedrag. Dit staat haaks op de klimaatpolitieke agenda die hij aan iedereen wil opleggen. Niettemin koos Rosenmöller voor de luxe vlucht, inclusief aanspraak op een VIP-sectie; wederom blijk van zijn ‘doe wat ik zeg, niet wat ik doe’-houding: bij het grote publiek pleit hij voor ‘duurzaam’ leven, terwijl hij zelf niet schroomt met het vliegtuig naar zonnige oorden te reizen.
Het extremisme van Paul Rosenmöller: geen obstakel voor links
Opvallend is hoe het extremistische verleden van Rosenmöller hem binnen de gevestigde orde nauwelijks hindert. Zo wordt hij door de media en politiek gepresenteerd als een respectabel bestuurder en worden zijn openlijke sympathieën voor regimes als dat van Mao en Pol Pot afgedaan als een achterhaalde jeugdzonde. Dat zou eventueel acceptabel zijn, mits hij berouw zou tonen en zich zou bekeren. Echter, heeft hij zich nooit verontschuldigd voor zijn radicale verleden, ondanks herhaaldelijke confrontaties. Toen Andries Knevel hem hierover in 2004 bevroeg, zei hij zelfs: “Spijt is niet het begrip dat bij mij bovenkomt.” In politiek correcte kringen wordt er liever over gezwegen.
Lees ook: 6 redenen waarom links graag naar geweld grijpt
De linkse verheerlijking van geweld
Een solide punt van kritiek op Rosenmöller – en op links in het algemeen – is de dubbelzinnige houding ten aanzien van geweld. Enerzijds presenteert men zich als de vreedzame, deugdelijke helden die de wereld van de ondergang redden en het walhalla op aarde verwezenlijken. Anderzijds zijn er legio voorbeelden van uitingen waarin geweld wordt goedgepraat of zelfs actief verheerlijkt. Naar de buitenwereld toe spreekt men vaak over verdraagzaamheid, maar in linkse kringen wordt geweld tegen alles wat men lichtzinnig als ‘fascisme’ of ‘extreemrechts’ bestempelt niet zelden gelegitimeerd.
Paul Rosenmöller wenst Pim Fortuyn publiekelijk dood
Zo wordt tijdens de verkiezingscampagne in 2002 vóór de moord op Pim Fortuyn fel uitgehaald naar Fortuyn, met harde bewoordingen en suggestieve metaforen die achteraf een wrange bijklank kregen. “Ik hoop dat Fortuyn zich in z’n vingers heeft gesneden en ik hoop dat de wond zo diep is dat het bloeden vóór 15 mei niet ophoudt,” oreerde Rosenmöller in een interview dat destijds bij tv-programma Jensen wordt getoond. Hij krijgt wederom zijn zin.
Lees ook: Het verschil tussen ware en valse elites
Revolutie en Contrarevolutie
In zijn boek Revolutie en Contrarevolutie (1959) omschrijft de Braziliaanse denker Plinio Corrêa de Oliveira hoe revoluties ontstaan wanneer gevestigde morele kaders en traditionele waarden worden verworpen. Hij legt uit hoe dit leidt tot een samenleving waarin men denkt álles te mogen doen wat de eigen verlangens ingeven, los van welke norm dan ook, en hoe de vermeende zoektocht naar ‘gelijkheid’ ontaardt in een afwijzing van de intrinsieke orde van het bestaan zelf.
Paul Rosenmöller als praktijkvoorbeeld van onwaardige elite
In de jaren ’70 zagen we dit bijvoorbeeld bij jongeren die vertrouwde wijsheden en de Kerk achter zich lieten voor marxistische afgoderij. Ook Paul Rosenmöller, afkomstig uit een welgesteld katholiek gezin, omarmt dergelijke radicale revolutionaire ideeën in de Groep Marxisten-Leninisten, die zelfs geweld niet uitsluit. Zo is Rosenmöller een toonbeeld van afvallige elite, die zich in revolutionaire drift moedwillig keert tegen zijn plicht en erfgoed, wat past in de revolutionaire trend die Corrêa de Oliveira zo treffend beschrijft.
Lees ook: Dit is de kruistocht van onze eeuw: het herstel van de christelijke beschaving
Paul Rosenmöller brengt Gramsci tot vervulling
Van maoïstische straatactivist tot invloedrijke bestuursvoorzitter: de loopbaan van Paul Rosenmöller leest als schoolvoorbeeld van Gramsci’s ‘lange mars door de instituties.’ Hij heeft die mars glansrijk volbracht. Wat hem niet lukt via een frontale revolutie, bereikt hij via de achterdeur: van onderwijsbestuur tot pensioengigant heeft hij van binnenuit naar zijn hand weten te zetten.
Gramsci’s cultuurmarxistische geest waart door Nederland
Onder de generatiegenoten van Rosenmöller zijn universiteiten, media, rechtspraak en ambtenarij gestaag omgevormd tot revolutionaire instrumenten – precies de culturele omwenteling die Gramsci voor ogen stond. De uitkomst is een links-ideologische bestuurdersklasse die pretendeert democratisch te zijn, maar zich niets aantrekt van wat het volk denkt en wil; een elite die verzaakt aan de roeping om de Westerse christelijke beschaving te verdedigen en in degelijke staat over te dragen aan de volgende generaties. Paul Rosenmöller belichaamt die ontwikkeling: zijn lange mars door de instituties heeft hem gebracht tot in de hoogste kringen, waar hij – schijnbaar onaantastbaar – maatschappelijke koerswijzigingen kon beïnvloeden. Dat maakt hem tot een toonbeeld én waarschuwing: een waarschuwing hoe een verpersoonlijkte revolutionaire ideologie, verborgen achter een masker van schijnheiligheid, de Nederlandse instituties van binnenuit heeft overgenomen.
Laatst bijgewerkt: 1 maart 2025 09:00
