In het tumult van demonische verleidingen vond de Heilige Antonius de Grote zijn weg omhoog - zoals ook wij het vergeten pad naar de christelijke orde moeten hervinden. Afbeelding: 'De verzoeking van de Heilige Antonius,' het vroegst bekende schilderwerk van de Italiaanse kunstenaar Michelangelo. (bron)
De verleiding van het valse dilemma
Tussen de waardenloze 'vrijheid' van het liberalisme en de vernietigende wurggreep van het totalitarisme is er een vergeten pad. Niet links, niet rechts – maar omhoog. Ontdek waarom de christelijke orde de enige ware oplossing is.
Anarchie of despotisme
Alle strijd die de Kerk in de negentiende eeuw voerde tegen het liberalisme kan in enkele zinnen worden samengevat. Liberalen wantrouwden de almacht van de overheid en beperkten daarom haar bevoegdheden zodanig, dat zij niet alleen niet meer in staat was om onwettigheid te bestrijden, maar zelfs niet om de openbare orde te handhaven. Volgens het kerkelijk leergezag is dit een groot kwaad. Niemand heeft het recht om kwaad te doen. Een politieke theorie die de autoriteiten het vermogen ontneemt om het kwaad doeltreffend en snel te onderdrukken, is fundamenteel onjuist.
De ondergang van de orde
De feiten spreken, tragisch genoeg, boekdelen. Wie de grondwetten van de meeste westerse landen uit de negentiende eeuw en de eerste decennia van de twintigste leest, ziet hoezeer zij de macht van de staat inperkten, tot het punt waarop zij de anarchie en het socialisme niet meer konden tegenhouden. De burgers konden slechts machteloos toezien hoe de maatschappelijke orde langzaam maar zeker ten onder ging.
Anarchie als 'kleinere kwaad'
Centraal in de liberale gedachte staat de opvatting dat men de staat niet zó kan inrichten dat deze het kwaad effectief onderdrukt zonder tegelijk ook het goede te beknotten. De liberalen, trouw aan deze stelling, kiezen voor de anarchie boven het despotisme en laten het land zo afglijden naar de ontbinding van het sociale leven.
De misvatting van het valse dilemma
Men heeft dit punt – dat de kern vormt van het conflict tussen katholieken en liberalen – zelden voldoende onderkend. Velen gingen ervan uit dat, als men moest kiezen tussen te veel vrijheid en machtsmisbruik, de liberalen het eerste kozen en de Kerk het tweede. Maar dat is niet wat de Kerk leert. De Kerk verwerpt de vermeende wetenschappelijkheid van deze valse tegenstelling.
Een hogere orde is mogelijk
God heeft met bewonderenswaardige wijsheid orde geschapen in de wereld van levenloze en irrationele wezens. Hoe zou Hij dan de mens gebrekkig hebben geschapen? In de mens moeten kwaliteiten aanwezig zijn die hem in staat stellen een samenleving te vormen die ver uitstijgt boven die van dieren, zoals bijen of mieren. Het is ondenkbaar dat de mens veroordeeld zou zijn om te kiezen tussen anarchie of despotisme. Er móet dus een stabiele, duurzame orde mogelijk zijn die beide extremen vermijdt.
Het christelijke alternatief
Daarom veroordeelt de Kerk het liberalisme dat kiest voor de weg van de anarchie. Zij weigert te kiezen tussen twee vormen van ondergang. Ze wijst de mensheid een derde weg, die niet leidt tot anarchie noch tot despotisme. Deze weg is de christelijke orde.
Het veelkoppige monster van het liberalisme
Decennialang probeerde het liberalisme de Kerk te misleiden. Het liberale monster had duizend gezichten, voor elk wat wils. Eén gezicht glimlachte de Kerk toe om haar kinderen te verleiden. Een ander gezicht snauwde haar af om angstige katholieken te verlammen. Weer een ander staarde naar de kerk met een gevoel van verveling en slechte humor, een beetje zoals de verloren zoon toen hij zijn vaderlijk huis verliet: slechts een list om de reactie van authentieke katholieken te ontmoedigen, die vreesden voor een massale afval van liberale katholieken.
Liberalistische vermommingen
De liberale hydra had nog meer gezichten: het vrije denken, het militante antiklerikalisme dat kerken aanviel, tabernakels schond, heiligenbeelden ontheiligde en priesters en nonnen vermoordde. En dan was er het anarcho-liberalisme – de nihilisten, de samenzweerders, de bommenleggers die koningen en staatshoofden vermoordden.
Tegenstrategie binnen de Kerk
Binnen de Kerk ontstonden daardoor evenzovele opvattingen over hoe men deze hydra moest bestrijden. Slechts weinigen herkenden al haar gezichten. En nog minder doorzagen dat deze veelheid geen interne verdeeldheid weerspiegelde, maar een strategie was om katholieken te verwarren. Elke glimlach was een leugen. Elke godslastering was echt. Achter deze schijnbare tegenstrijdigheden ging een consequente, onveranderlijke logica schuil: de liberale mars richting anarchie en atheïsme.
Zachte woorden, harde waarheid
Het liberalisme sprak vele talen. Niet alles wat het liberalisme zei, was op zichzelf te veroordelen volgens de zuivere leer. Katholieken konden dus op sommige punten instemmen, zonder het geheel te onderschrijven. Maar wat te doen? Meebewegen waar het kon, in de hoop het monster te temmen? Of het meteen, zonder aarzeling, frontaal aanvallen?
De tragische uitkomst: een nieuwe afgrond
De katholieken van de negentiende eeuw hebben van alles geprobeerd. Maar het resultaat spreekt boekdelen: ondanks al hun inspanningen veroverde het liberalisme Europa. Het ontkerstende en verwereldlijkte het continent, ontbond gezin en autoriteit, en bracht de wereld aan de rand van de anarchie. De plotselinge gruwel van deze waardenloze anarchie bracht een tegengestelde reactie teweeg, waaruit het fascisme en het nazisme werden geboren. Geconfronteerd met de tirannie van het valse dilemma van anarchie tegenover despotisme, kozen de totalitaire regimes voor het despotisme.
De mislukte tegenreactie
Hadden zij gelijk? Nee. Ook zij zaten gevangen in de valse tweedeling. In hun vlucht voor het liberalisme stortten zij zich in de tegenovergestelde afgrond. Zij zagen niet in dat het niet ging om een keuze tussen twee ondergangen, maar om het vinden van de weg naar de hemel. Hun zogenaamde ‘oplossing’ leidde tot een nieuwe afgrond: de Moloch-staat.
Twee uitwassen van hetzelfde beginsel
Zo blijkt dat liberalisme en despotisme uit dezelfde wortel voortkomen. Welke kleur het despotisme ook heeft – bruin, rood, zwart, groen – het blijft despotisme. Het maakt ook niet uit of dit despotisme mild, goedaardig en zacht is, zoals het soort dat de Labour-regering aan Engeland opdringt. Het blijft despotisme.
Het monster leeft voort
Het socialisme van vandaag, zoals het nazisme van gisteren, en het liberalisme van eergisteren, heeft duizend gezichten. Het ene gezicht lacht de Kerk toe, het andere bedreigt haar en het derde valt haar openlijk aan. Geconfronteerd met dit nieuwe socialisme, kan de reactie van katholieken van over de hele wereld, maar vooral in Europa, er maar één zijn: om het op een beslissende, openhartige, vastberaden, onverschrokken manier te bestrijden.
Geen compromis mogelijk
Het socialisme is geen wild dier dat men kan temmen. Het is een apocalyptisch monster dat de sluwheid van een vos paart aan de wreedheid van een tijger. Laten wij dit nooit vergeten, want anders zullen de feiten ons deze waarheid op een zeer pijnlijke wijze duidelijk maken.
Dit artikel verscheen eerder op atfp.it.
Laatst bijgewerkt: 9 mei 2025 21:10