China's welvaartsworstelingen vallen niet los te zien van de communistische inrichting van de maatschappij.
China's economische problemen leggen de fundamentele tekortkomingen van het communisme bloot
De enorme economische problemen van China kunnen worden teruggebracht tot twee gerelateerde kwesties: onderbevolking en overproductie. Beide zijn gemakkelijk terug te voeren op het overheidsbeleid en de communistische ideologie.
Een bevolkingsramp
In een recent artikel in Fortune werden de bevolkingsproblemen in duidelijke en eenvoudige bewoordingen uiteengezet. "China is misschien wel het enige land dat de economische dominantie van Amerika kan evenaren. Maar zijn vooruitzichten voor de lange termijn worden mogelijk ondermijnd door een fundamentele tekortkoming: het land heeft niet genoeg mensen om zijn groei voort te zetten.“
Rampzalig geboortecijfer
Volgens de World Population Review bedraagt het ”bruto geboortecijfer" in China 6,15 kinderen per duizend inwoners. Ter vergelijking: in Canada is dat 9 per duizend, in het Verenigd Koninkrijk 9,78 en in de Verenigde Staten 10,6. De cijfers voor Canada, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn somber, maar die voor China zijn rampzalig.
Eénkindpolitiek
Een belangrijk feit is dat er in China aanzienlijk meer mannen dan vrouwen zijn. Die cijfers zijn uitzonderlijk hoog voor tieners en twintigers. In de leeftijdsgroep van vijftien tot negentien jaar zijn er 115,3 mannen voor elke 100 vrouwen. Alleen boven de leeftijd van vijfenvijftig is er een redelijk evenwicht. De oorzaak van deze onbalans is de beruchte éénkindpolitiek van China. Aangezien het volgens de Chinese gewoonte is dat oudere ouders door hun zonen worden onderhouden, wilden echtparen die beperkt waren tot slechts één kind, ervoor zorgen dat het kind een jongen was.
Chinezen zijn gewend aan een kinderloos bestaan
Nu richt dit beleid grote schade aan. Door de éénkindpolitiek zijn de Chinezen gewend geraakt aan het niet krijgen van kinderen. Nu kan zelfs een uitkering van de overheid Chinese echtparen niet meer overhalen om kinderen te krijgen. Door de onbalans tussen de geslachten is het moeilijk om een partner te vinden.
Overproductie
Het tweede economische probleem is overproductie, met name in onroerend goed, alternatieve energie (vooral zonnepanelen) en auto's. Het fundamentele probleem wordt veroorzaakt door de totale controle van de staat over de economie, die zich niet kan aanpassen aan de behoeften van de markt. Buiten de communistische wereld lost de vrije markt dergelijke problemen op. Als een bedrijf te veel van een bepaald product produceert, kan het op verschillende manieren reageren, bijvoorbeeld door de productie stil te leggen, de prijzen te verlagen of de overtollige producten op te slaan. Uiteindelijk zullen managers, aandeelhouders, bankiers, detailhandelaren en consumenten allemaal een rol spelen bij het rechtzetten van de situatie.
Centrale overheid beslist alles
In een communistisch systeem plannen en dicteren ambtenaren alles centraal. De overheid kan een verhoging van de productie bevelen als een uitoefening van haar macht of internationale invloed, niet als gevolg van de werkelijke marktvraag. Meegaande industrieën krijgen belastingvoordelen, subsidies, kortingen op grondstoffen, bonussen voor werknemers en andere voordelen. De centrale overheid neemt altijd de belangrijkste beslissingen en verwacht strikte naleving.
Veel teveel gebouwen
Overproductie ontstaat dus wanneer krachten die door beslissingen van de overheid in gang worden gezet, niet worden gecontroleerd. Dit is te zien in de vastgoedsituatie in China. Die is zo slecht dat Newsweek onlangs een artikel publiceerde met de kop "De dodelijke neerwaartse spiraal van de Chinese vastgoedmarkt". Het tijdschrift citeerde een "Aziatisch-Pacifische investeringsstrateeg" met een verbazingwekkende beoordeling. "Er zijn 600 miljoen permanente gebouwen op het Chinese vasteland, ofwel één gebouw per twee Chinezen. Het is onmogelijk voor de binnenlandse consumenten om dit overaanbod op te nemen."
Onverkocht en onafgewerkte woningen
Een groot deel van deze voorraad is echter nog niet voltooid, omdat het in gang is gezet om aan de quota van de overheid te voldoen. Vorig jaar schatte de investeringsmaatschappij Goldman Sachs de waarde van de onverkochte en onafgewerkte woningvoorraad in China op ongeveer 13 biljoen dollar. In een dergelijke omgeving hebben duizenden, misschien wel miljoenen Chinese burgers eigendomsbewijzen van onafgewerkte en onverkoopbare woningen waarvoor ze hebben betaald, maar die ze nooit zullen betrekken. Hoe optimistisch de regering ook doet over de situatie, deze mensen weten in hun hart dat de regering van Xi enorme fouten heeft gemaakt en dat zij daar het slachtoffer van zijn.
Zonnepanelen
China controleert wat een enorme en groeiende wereldwijde industrie zou moeten zijn: zonnepanelen. Volgens de Britse Financial Times controleert het ongeveer tachtig procent van de wereldwijde productiecapaciteit en verkoopt het deze voor ongeveer tweederde van de prijs van zijn Amerikaanse concurrenten, een voortdurend groeiende prijsverschil. Dat zou reden voor feest moeten zijn in Peking.
Absurde overproductie
Behalve dat ook hier overproductie chaos veroorzaakt. In 2024 breidden de Chinezen de productie uit tot een absurd niveau. Dat jaar produceerden ze genoeg panelen om aan de verwachte wereldwijde vraag tot 2032 te voldoen. Het resultaat is dat alle drie de grote Chinese producenten de afgelopen twee jaar meer dan de helft van hun waarde hebben verloren.
Xi Jinping
Sinds het begin van de twintigste eeuw is het bezit van een auto in China een teken van macht, invloed en succes. Daarom gaf Xi Jinping de industrie de opdracht om in een hogere versnelling te schakelen als een manier om de macht en invloed van China te laten zien. Europese en Amerikaanse bedrijven kregen enorme stimulansen om daar te bouwen en uit te breiden. Opkomende Chinese autofabrikanten kregen een nog gunstigere behandeling.
Lees ook: De voorspelbare draak
Kiezen uit 5.000 auto's
Het is dan ook geen verrassing dat de Chinese auto-industrie ook te maken heeft met overproductie. Reuters beschreef de situatie treffend in de kop: “China stuurt zijn wereldwijd toonaangevende auto-industrie in een neerwaartse spiraal.” Het artikel beschrijft een chaotische markt waar autokopers “kunnen kiezen uit zo'n 5.000 voertuigen. Lokaal geproduceerde Audi's zijn 50% afgeprijsd. Een zevenzits SUV van het Chinese FAW kost ongeveer 22.300 dollar, meer dan 60% onder de catalogusprijs.”
Nachtmerrie voor dealers
Kopers vinden dergelijke omstandigheden misschien ideaal. Voor producenten en dealers zijn ze een nachtmerrie. China produceerde in 2024 27,5 miljoen auto's, veel meer dan de markt kon absorberen. Verbazingwekkend genoeg is de huidige productiecapaciteit ongeveer twee keer zo groot als de productie van 2024. Volgens The New York Times heeft China meer dan honderd fabrikanten van elektrische voertuigen. De prijzen beginnen bij minder dan 10.000 dollar, veel minder dan de productiekosten, zelfs in de streng gereguleerde arbeidsmarkt van China.
Europeanen en Amerikanen staan niet te springen om te helpen
Insiders uit de sector voorspellen dat slechts vijftien producenten het tot 2030 zullen volhouden, tenzij China op grote schaal nieuwe subsidies vrijgeeft. Deze kunnen de situatie tijdelijk kalmeren, maar zullen de economische chaos op lange termijn alleen maar versnellen. De regeringen van Europa en Noord-Amerika staan niet te popelen om de overtollige Chinese voertuigen of zonnepanelen op te nemen, hoe laag de prijzen ook dalen. Een dergelijke stap zou hun lokale industrieën vernietigen en de gevolgen zouden catastrofaal zijn.
India zit ook niet op Chinese auto's te wachten
Ook de zich ontwikkelende auto-industrie in India staat niet te popelen om de Chinese concurrentie het hoofd te bieden. Misschien zou China een deel van zijn overschot in het Midden-Oosten, Afrika of Latijns-Amerika kunnen dumpen, maar dat zal geen economische redding voor de Chinezen betekenen.
Optimisme is weg
De ambities van China zijn enorm. Nog maar een paar jaar geleden voorspelden intelligente economen dat China de Verenigde Staten zou kunnen verdringen als economische leider van de wereld. In de huidige omstandigheden van onderbevolking en overproductie zijn dergelijke voorspellingen grotendeels verdwenen. De koers van de Chinese Communistische Partij betekent dat China gemakkelijk zijn voormalige bondgenoot, de Sovjet-Unie, zou kunnen volgen in de economische neergang naar de vergetelheid.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 13 oktober 2025 06:35