Frans Timmermans in het vliegtuig, op weg naar de volgende plek om burgers de les te lezen over hun klimaatvervuiling.
De opkomst van Frans Timmermans: 'Koester dat probleem! Maak het groter!'
Frans Timmermans wil Nederland in de totale klimaatrevolutie storten. Dit is geen ongevaarlijke wensdroom van een geitenwollensokkendrager, maar het speerpunt van een behendig politicus die de manipulaties niet schuwt. Het Zwartboek Frans Timmermans zet de schijnwerper op een controversieel verleden.
Frans Timmermans
Franciscus Cornelis Gerardus Maria Timmermans werd geboren op 6 mei 1961 in Maastricht, Limburg. Zoals zijn voornamen doen vermoeden was het gezin Rooms-katholiek, een geloof dat Timmermans als volwassene heeft verworpen. De jongen groeide op in Brussel en Rome, waar zijn vader in een ondersteunende functie werkte voor Nederlandse ambassades. Zijn ouders scheidden in 1975, waarop hij terugkeerde naar Nederland. In het Limburgse Heerlen volgde hij de middelbare school.
'Zijn band met Heerlen is heel dun'
Timmermans dweept met zijn Heerlense afkomst als kleinzoon van een koempel, stamgast van café Pelt en fan van voetbalclub Roda JC. Maar volgens NRC-redacteur en Heerlenaar Joep Dohmen is de band met Heerlen "heel dun". "Timmermans kandideert zich op het terras van zijn stamcafé, maar wat is eigenlijk een stamcafé als je er nooit bent? In werkelijkheid heeft Timmermans tegenwoordig nauwelijks binding met Heerlen, maar in zijn hoofd is het misschien anders." De politicus woont tegenwoordig al acht jaar in België.
Te druk met voetballen
Vanaf 1980 studeerde Timmermans aan de Katholieke Universiteit Nijmegen Franse letterkunde. Ook volgde hij colleges Frans en rechten aan de Universiteit van Nancy. Lid van een studentenvereniging werd hij niet, politiek actief evenmin. Naar eigen zeggen was hij te druk met voetballen.
Tolk-vertaler Russisch
Timmermans groeide op tijdens de Koude Oorlog: in zijn geboortejaar werd de Berlijnse Muur geplaatst. Dit is de achtergrond van zijn vroege loopbaan. Die begon niet voordat eerst de dienstplicht vervuld werd. Bij de Koninklijke Landmacht was hij tolk-vertaler Russisch, voor het geval Russische krijgsgevangenen ondervraagd moesten worden. Daarop volgde een dienstverband bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. BuZa was (en is) een kaste, met eigen mores. Die kreeg Timmermans mee in het 'diplomatenklasje' dat hij volgde. Dat hij goed geïntegreerd was in het ministerie, maakte hem later als minister geliefd bij de ambtenaren van het departement.
Diplomaat in Moskou
Timmermans kreeg zijn eerste diplomatieke betrekking in 1990, aan de Nederlandse ambassade in Moskou. Een prominente standplaats, ook nog eens in een tijd van ingrijpende verandering met de teloorgang van de Sovjet-Unie. Moskou had het startpunt kunnen zijn voor een glansrijke loopbaan als ambassadeur. Al vereist die functie een discretie die onverenigbaar is met Timmermans' profileringsdrang.
Lees ook: Deutsche Bank bepleit “eco-dictatuur” voor Frans Timmermans
Max van der Stoel
De loopbaan van de jonge diplomaat nam een beslissende wending door zijn aanstelling in Brussel bij OVSE-functionaris Max van der Stoel. Deze diplomatieke veteraan geldt als de mentor en het grote voorbeeld van Timmermans: "mijn politieke vader" noemde hij hem in 2012. Van der Stoel was PvdA-buitenlandminister geweest onder Den Uyl en Van Agt, en diende in de jaren 1990 als hoge commissaris inzake nationale minderheden bij de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa.
Timmermans lijkt karakterieel meer op Luns
De invloedrijke Van der Stoel had binnen zijn PvdA de reputatie een realist te zijn, een man van no-nonsense. Daarbij hielp zijn gereserveerdheid en stoïcisme. Van der Stoel was geen gangmaker op feestjes. In dit opzicht is de 'zoon' heel anders dan zijn "politieke vader". Karakterieel lijkt Timmermans eerder op de flamboyante KVP'er Joseph Luns, die negentien jaar de scepter zwaaide over Buitenlandse Zaken.
Max van der Stoel, buitenlandminister in kabinet-Den Uyl, was de ‘politieke vader’ van Frans Timmermans. Van der Stoel was een 'Cold Warrior' die door Nieuw Links werd verguist als ‘rechts’. Van der Stoel hield bij bezoek aan communistisch China evenwel een euforische lofrede op Mao Zedong.
Mensenrechten
Van der Stoel had vooral bij Nieuw Links de reputatie 'rechts' te zijn, maar was een pionier van de nieuwe 'mensenrechten' als doel van buitenlandpolitiek. Met het wegvallen van de Sovjet-Unie werd het denken in ideologische tegenstellingen bij het grofvuil gezet. De wereld draaide nu niet meer om kapitalisme versus communisme, maar om het respecteren versus schenden van mensenrechten. Waarbij onder 'mensenrechten' steeds meer lhbt, abortus en feminisme verstaan werd. Deze lijn heeft Timmermans doorgezet toen hij zelf aan het roer kwam van Buitenlandse Zaken.
1998: Kersvers Kamerlid Frans Timmermans wordt geïnterviewd op de publieke omroep door Maartje van Weegen.
Timmermans wordt Kamerlid
Aan dat ministerschap is een politieke loopbaan van twaalf jaar voorafgegaan. In 1998 kon hij de diplomatie verruilen voor het Tweede Kamerlidmaatschap namens de PvdA. Timmermans overleefde de verkiezingsnederlaag van 2002, maar trok geen lering uit de Fortuynrevolte. Het terugwinnen van Nederlandse soevereiniteit, één van de programmapunten van Pim Fortuyn, was niet aan hem besteed. Timmermans was als Nederlands vertegenwoordiger enthousiast voorstander van de Europese Grondwet. Die werd weggestemd door de Nederlandse bevolking in een referendum. Timmermans heeft vervolgens als staatssecretaris werk gemaakt van het Verdrag van Lissabon, dat veel punten uit de afgewezen Grondwet alsnog doordrukte.
Lees ook: Frans Timmermans blijkt salondemocraat: duwde na referendum alsnog Europese Grondwet door
Timmermans weigerde een half jaar werk
Als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken diende Timmermans drie jaar lang in kabinet-Balkenende IV (2007 – 2010). Tot zijn wapenfeiten behoorde het lobbyen bij de VN op het vervolgen van landen waar homoseksuele handelingen verboden zijn. Daarop volgde een terugkeer naar de Tweede Kamer, waar hij het eerste half jaar werk weigerde.
Mes in de rug van Job Cohen
Timmermans zag het Kamerwerk als corvee en wilde weg. Toen in 2011 het gouverneurschap van Limburg aan zijn neus voorbijging, zette hij zijn zinnen op het PvdA-leiderschap. Timmermans stuurde een interne e-mail – die snel uitlekte – met ongezouten kritiek op de leiderschapskwaliteit van partijleider Job Cohen. Timmermans laakte dat Cohen van de PvdA een "SP-light" wilde maken. Deze dolksteek in de rug deed Cohen aftreden. PvdA-leider werd Timmermans niet, naar eigen zeggen omdat anderen hem zouden zien als de "Brutus van Job Cohen". Het leiderschap ging naar Diederik Samsom, die later stafchef zou worden van Timmermans in Brussel.
Minister van Buitenlandse Zaken
Tegen deze tijd was het een publiek geheim geworden dat Timmermans een politiek dier is dat behendig manoeuvreert en weinig last heeft van scrupules. Het weerhield premier Mark Rutte niet van het aan boord hijsen van de Limburger in kabinet-Rutte II. Op 5 november 2012 trad Timmermans aan als minister van Buitenlandse Zaken. Rutte zag in hem een sociaaldemocraat die geen links-ideologische scherpslijper is: geen tirades tegen Derde Wereld-onderdrukking à la Jan Pronk. Waarbij hielp dat Timmermans een Limburgse tongval had, een Bourgondisch levensgevoel had en een katholiek relativeringsvermogen. Als leerling van Max van der Stoel stond hij realisme en gezond verstand voor.
Timmermans zette de linkse mensenrechtenagenda voort
Maar Van der Stoel was ook de man van de 'mensenrechten', die in de praktijk vaak linkse projecten zijn die als buiten de politieke discussie worden geplaatst. Als rechterhand was Timmermans nauw betrokken geweest bij het uitrollen van de mensenrechtenagenda in de jaren 1990. Nu had hij als minister de kans om zelf deze agenda voort te zetten.
'Homorechten'
Kort na zijn aantreden hield Timmermans bij de VN-Mensenrechtenraad een toespraak over de uitgangspunten van zijn beleid. Die waren drievoudig: 'vrouwenrechten', 'homorechten' en de 'verdediging van mensenrechtenactivisten'. Waarbij de laatste groep geen vervolgde christenen waren, maar lhbt-activisten: Timmermans sprak zich als minister uit tegen een ranglijst van landen waar godsdienstvrijheid het meest wordt geschonden. Hiermee brak hij met de lijn van zijn voorgangers Uri Rosenthal, die geloofsvervolging op de politieke agenda had gezet.
Lees ook: Frans Timmermans is tegen kolonialisme, behalve als het politiek slecht uitkomt
Timmermans verkondigde in 2009 al klimaatonzin
Tijdens Timmermans' Haagse loopbaan zien we al de eerste contouren van zijn latere idee-fixe: het klimaat moet gered worden. Als staatssecretaris schetste hij in 2009 een doembeeld voor Nederland, als er niet radicale klimaatmaatregelen genomen worden. "Ons land verdwijnt in de zee… Woestijnvorming over de hele wereld… Het smeltkappen van de ijskappen etcetera. Dus de rillingen lopen je over de rug." Timmermans deed de wetenschappelijk ongefundeerde bewering dat "bij ongewijzigd beleid de temperatuur zo'n vier graden zal stijgen komende decennia." Vier professoren die hem tegenspraken door te wijzen op het feit dat de temperatuur niet stijgt, zette hij weg als "dissidenten die denken dat de aarde nog steeds plat is".
Frans Timmermans slaat al vanaf 2009 klimaatonzin uit. Wetenschappers die hem corrigeren, zet hij weg als 'flat earthers'.
'Meer klimaatambities'
In 2013, toen zijn naam al rondging als mogelijke Europees Commissaris, zei Timmermans in een lezing dat de EU-strategie voor klimaat "veel ambitieuzer" moet zijn. "Alleen zo kunnen we goed inspringen op de toenemende mondiale vraag naar energie, de gevolgen daarvan voor het klimaat, en de veranderingen die winning van bijvoorbeeld schaliegas teweegbrengen."
MH-17-crisis
Gevraagd naar de grootste uitdagingen van staatsmannen, zei de Britse premier Harold Macmillan "Events, my dear boy, events". Dat geldt nog het meest voor een buitenlandminister van een middelgrote natie als Nederland. De ingrijpendste gebeurtenis tijdens Timmermans' ministerschap was de MH17-crisis. De minister maakte wereldwijd indruk met zijn emotionele toespraak tot de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. "Hebben ze de handen van hun geliefden vastgehouden, hebben ze hun kinderen aan hun hart gedrukt?", vroeg Timmermans zich af. En "keken ze elkaar nog een keer in de ogen?" Terwijl van meet af aan duidelijk was dat de inzittenden van het vliegtuig niets gemerkt hebben van de raket: zij waren op slag dood door een BUK-raket die voor hen vanuit het niets kwam.
De emotionele MH17-speech van Timmermans in de VN-Veiligheidsraad oogstte internationaal veel lof, maar ook kritiek: De politicus beschreef de 'laatste momenten' van de inzittenden op een manier die nooit gebeurd kan zijn, met geliefden die elkaar vastklampten terwijl de raket op het vliegtuig afsnelde. In de NPO-documentaire 'De Europeaan' reageerde hij nijdig op kritiek op de toespraak: "Dit bevalt me niet hoe dit nu gaat."
Werkelijkheid was anders
Ook verdraaide Timmermans het optreden van een lokale bergingswerker ("schurk") die een trouwring van een MH17-zittende aan de camera toonde. "Stel je voor dat dit je echtgenoot is", zei Timmermans tegen de VN met nauwelijks verhulde woede. In werkelijkheid sloeg de bergingswerker een kruis na het tonen van de trouwring, een teken van eerbied en respect voor de overledene.
Jeroen Pauw sprak hem aan
Het liegen en verdraaien kwam Timmermans op klachten van nabestaanden en journalisten te staan. Jeroen Pauw sprak de minister aan op de evidente incorrectheid. Het leverde de presentator alleen de misgunst van Timmermans op, die hem daarna altijd heeft genegeerd. Pauw ziet er een patroon in. "We hebben drie weken geleden een storm gehad en bij die storm is een mevrouw omgekomen en Frans Timmermans zegt: 'Ja, dat komt allemaal door het klimaat!'", zegt de voormalig talkshowhost tegen Metro Nieuws.
Lees ook: Wéér misbruikt Frans Timmermans dood door slecht weer voor klimaatgedram
Altijd ambitieus: op naar de Europese Commissie
Bij zijn aantreden als minister in 2012 was al duidelijk dat de top van de 'Apenrots', zoals het ministerie van Buitenlandse Zaken ook wel genoemd wordt, voor Timmermans geen eindbestemming was. Als hij één ding is, dan is het wel ambitieus: zijn oog is altijd gericht op de volgende top. Dat was de Europese Commissie, zonder twijfel het machtigste supranationale orgaan van Europa. De PvdA'er moest daar wel genoegen nemen met een grijze portefeuille. Timmermans kreeg de ondankbare taak te snoeien in het ondoordringbare woud van EU-regels. Wel werd hij vicepresident.
Christelijke kranten waren kritiekloos
De Nederlandse kranten stonden die maand – september 2014 – vol portretten van Timmermans. Zijn partijpolitieke strijd werd gememoreerd, maar de overheersende toon was dat Nederland toch echt een topminister had gehad. "De Limburger zal zijn nieuwe medewerkers charmeren met zijn intellect en talenknobbel", voorspelde het Reformatorisch Dagblad – een krant waarvan je een zeer kritische toon zou verwachten, gezien Timmermans' promotie van de antichristelijke lhbt-agenda. Het RD roemde zijn "diplomatieke talenten" en "enorme kennis". Binnen de politiek is men minder te spreken. Keer op keer vertellen (uiteraard anonieme) bronnen over zijn verraderlijkheid, zijn cynisme en zijn woede-uitbarstingen tegen medewerkers die niet aan verwachtingen voldoen.
Timmermans grossierde in talenkennis
Ontegenzeggelijk heeft Timmermans de gave om toehoorders te charmeren. Dat deed hij met verve bij de ondervragingen voor het Europees Commissariaat. Waar veruit de meeste kandidaten de vragen in hun moedertaal beantwoorden, grossierde Timmermans in het beantwoorden in alle talen die hij kende: Frans, Duits, Italiaans, Engels én Russisch. De PvdA'er stak energiek en scherp af tegen Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, die dikwijls de indruk wekte zwaar onder invloed van drank te zijn.
Polen en Hongarije treiteren
Timmermans stond als "Eerste Vicepresident" net onder Juncker en werd de waakhond van de Commissie. Eén van zijn portefeuilles was de "rechtsstaat", wat neerkwam op het lastigvallen van landen als Polen en Hongarije die het wagen af te wijken van de politiek-correcte lijn die Brussel bewaakt. Als het aankomt op mensenrechten en vooral lhbt en klimaat, is er weinig gemoedelijks en relativerends aan Timmermans.
Frans Timmermans bij een hoorzitting in het Europees Parlement.
Asielinstroom in 2015
Een grote crisis waar Timmermans onder Juncker mee te maken kreeg, was de massale instroom van asielzoekers in Europa. Alleen al in 2015 kwamen meer dan een miljoen asielzoekers naar ons continent. Deze massieve immigratie heeft ingrijpende gevolgen voor Europa, dat zich reeds in een beschavingscrisis bevond met een cultuur die zich tegen de eigen christelijke wortels keert en een geboortecijfer dat veel te laag is om de eigen bevolking in stand te houden. De asielzoekers brengen een islamitische cultuur mee die wezensvreemd is aan de Europese christelijke cultuur en die in veel opzicht daar zelfs vijandig tegenover staat. Dat uitte zich bijvoorbeeld in de aanranding van 650 Duitse vrouwen tijdens Oud en Nieuw in de binnenstad van Keulen.
Lees ook: Frans Timmermans: immigratie voor alles
Niet islamitisch geweld, maar 'xenofobie' was zijn grootste zorg
Zulke misstanden waren voor Timmermans, die point man was van de Europese Commissie in het vinden van een oplossing samen met de Turken, echter niet de grootste zorg. Dat was eerder de groeiende 'haat' tegen asielzoekers. De asielgolf was koren op de molen van nationalistische bewegingen, zo meende de PvdA'er. Migratiekritiek bedreigde de diversiteit. "Diversiteit brengt uitdagingen mee, maar het is de bestemming van de mensheid," meende Timmermans.
Nieuw evangelie: de Europese Green Deal
We hebben gezien dat Timmermans als kabinetslid al aandrong op meer EU-klimaatpolitiek. In 2019 kreeg hij zijn kans om deze droom waar te maken. Ursula von der Leyen, die het voorzitterschap van de Europese Commissie voor zijn neus had weggekaapt, maakte hem "Uitvoerend Vicepresident", één van de drie 'supercommissariaten'. De PvdA'er kon zich daarbij helemaal richten op de Europese Green Deal. Ook deze functie was een tussenstation voor de immer ambitieuze Timmermans, maar wel een waarin hij ideologische focus kreeg. Tot dan toe was hij betrekkelijk grijs geweest, meer begaan om de macht dan om het idee: meer Van der Stoel dan Den Uyl.
Klimaatpolitiek als machtsmiddel
Als klimaattsaar van de EU zou Timmermans vol Begeisterung raken. De groene zaak werd de zaak van zijn politieke loopbaan. Maar Frans Timmermans zou Frans Timmermans niet zijn als hij alleen zou staan voor een ideologische zaak die hem meer macht oplevert. Daar is klimaatpolitiek ideaal voor, omdat het een historisch ongekende mate van staatsmacht vereist om de torenhoge klimaatdoelen te halen.
Groene blauwdruk voor Nederland
Daarom is het zaak dat we de Europese Green Deal goed doorgronden, als Timmermans' blauwdruk voor de toekomst van Nederland. Maar niet alleen de Green Deal, ook de merkwaardige opvattingen van Timmermans over migratie en de islam. "Gekken aan de macht die stemmen in de lucht horen", schrijft econoom John Maynard Keynes, "distilleren hun razernij uit een of andere academisch gekrabbel van een paar jaar geleden".
Lees ook: Primeur: Frans Timmermans koopt miljoenenhuis in Maastricht met energielabel E
Laatst bijgewerkt: 13 januari 2024 06:31
