Wat komt er na het liberalisme? Niets

Wanneer het liberalisme zichzelf vernietigt zal het ook het model vernietigen waarmee het zoekt naar systemen om de belangrijke vragen van het leven te ontwijken. Het mislukte amorele model dat de onbelemmerde passies aandrijft zal geen optie meer zijn.

Wat komt er na het liberalisme? Niets

De crisis van het liberalisme heeft velen ertoe aangezet om de talrijke problemen die het met zich meebrengt te erkennen. De meeste mensen accepteren echter het liberalisme als uitgangspunt, omdat ze niets beters vinden om het mee te vervangen.

Wat komt er na het liberalisme?

Weinigen weten hoe ze de prangende vraag kunnen beantwoorden: Wat komt er na het liberalisme? De meeste antwoorden bedenken ofwel een plan binnen het liberale kader (meestal betekent dit meer liberalisme), of ze worden niet-liberaal door een tegenstrijdige autoritaire politieke filosofie voor te stellen die weinig kans maakt op vrije implementatie. Als praktische uitweg om complicaties te vermijden, zo redeneert men, volstaat het liberalisme.

De niet-liberale elementen van het liberalisme

Deze keuzes vertegenwoordigen een valse tegenstelling. Om de mogelijkheden voorbij het liberalisme te verkennen, moet eerst een goed begrip van het liberalisme worden vastgesteld. Het liberalisme heeft twee componenten die het definiëren. De eerste betreft een beperkte overheid. Het is een model dat systemen van regels implementeert in plaats van morele oordelen. Daarom geeft het liberalisme de voorkeur aan zaken zoals de heerschappij van de wet, rechterlijke toetsing, representatieve regering en vrije markten.

De christelijke orde die bestond vóór het liberalisme

Deze systemen van regels hebben bijgedragen aan de welvaart van naties. Inderdaad, de successen van het liberalisme kunnen worden toegeschreven aan veel van deze systemen. Op zich is er niets mis met veel (niet alle) van deze systemen, aangezien ze, wanneer goed toegepast, in overeenstemming zijn met de aard van dingen. Er is echter ook niets specifiek liberaals aan de meeste van deze systemen. Hun oorsprong is te herleiden naar de christelijke orde die bestond in het Westen vóór het liberalisme.

Een terugkeer naar de orde die eens bestond

Dus, veel, niet alle, van deze systemen zijn gebouwd op pre-liberale fundamenten. Bijvoorbeeld, de heerschappij van de wet kwam voort uit de middeleeuwse systematisering van constitutioneel en gewoonterecht. Wat onbekend was voor de oudheden, begon het representatieve bestuur met de vroege parlementen, Cortes en andere representatieve organen die floreerden in de middeleeuwen. Deze organen ontstonden omdat essentiële beslissingen collectief moesten worden genomen en publieke instemming en erkenning gegeven moesten worden voor elke verandering in de gewoonte, volgens het oude gezegde, “wat allen raakt, moet door allen goedgekeurd worden (quod omnes tangit ab omnibus probetur).”

‘Het zit allemaal in de scholastici’

De theorie van de vrije markt werd in het bijzonder ontwikkeld door de late scholastici aan de School van Salamanca in Spanje (1500-1650). De econoom Joseph Schumpeter, verwijzend naar de moderne economie, merkt op: “‘Het zit allemaal in A[dam] Smith’ was een favoriete uitspraak van [Alfred] Marshall. Maar we kunnen ook zeggen: ‘Het zit allemaal in de scholastici.’” Veel historici spreken van een eerste industriële revolutie, gekarakteriseerd door een explosie van handel en innovatie in de late middeleeuwen. Daarom hoeven oplossingen voor de huidige crisis deze heilzame, niet-liberale systemen, die zich als succesvol hebben bewezen, niet uit te sluiten.

Lees ook: De lente komt eraan – moeten onze straten veranderen in een vertoon van zedeloosheid?

Het problematische deel van het liberalisme

Het tweede component van de liberale theorie is problematischer. Het bestaat uit een levensfilosofie die de nadruk legt op individuele autonomie, zelfontwikkeling en verbeelding. Het weigert een betekenis of doel in het leven te definiëren. Het vermijdt opzettelijk de essentiële vraag waarom en reduceert alles tot het eenvoudige hoe. Dit individualistische component heeft de neiging de materialistische aspecten van het leven te bevorderen en minimaliseert het spirituele en morele kader van gewoonte, moraal en religie, die het als beperkend voor het individu beschouwt.

In de naam van bevrijding van autoriteit legt het liberalisme een amorf, seculier en niet-metafysisch model op aan naties waarin God geen officiële rol speelt. Dit model betrad de moderniteit zonder dat het werd goedgekeurd of gekozen door de bevolking. Het is een veronderstelde mentaliteit die allen verondersteld worden uit te dragen om als deel van de moderne wereld beschouwd te worden. Wee degene die zich hiertegen verzet.

Deze filosofie heeft praktische gevolgen. Door lastige morele vragen te omzeilen, creëert het liberalisme een spirituele leegte die de neiging heeft het leven van betekenis en doel te ontdoen.

Een lauwe, eenzame en ongeïnspireerde samenleving

Zelfs degenen die het liberalisme verdedigen, zoals David Brooks, geven toe dat liberale samenlevingen, gecentreerd rond het autonome individu, “lauwwarm,” “eenzaam” en “ongeïnspireerd” zijn. In een recente redactionele bijdrage in de New York Times merkt hij op hoe het liberalisme “de verheven deugden, zoals moed, loyaliteit, vroomheid en zelfopofferende liefde” verwaarloost.

In zijn nieuwste boek, The Age of Revolutions, geeft Fareed Zakaria toe: “Het rationele project van het liberalisme wordt door velen gezien als een arme vervanger voor het geweldige geloof in God, dat eens de mensheid bewoog om kathedralen te bouwen en symfonieën te schrijven.”

Door alles te laten draaien om het eigen zelf, is het liberalisme ongeïnspireerd. Het zal altijd trachten het recht te bevorderen om te voelen, denken en doen wat de onbelemmerde passies eisen. Het kan de illusie creëren dat mensen hun eigen realiteiten kunnen bouwen uit hun fantasieën.

Het liberalisme zet een geleidelijk proces in gang dat pas zal eindigen wanneer alle beperkingen en moraal zijn geëlimineerd. De evolutionaire opvatting van vooruitgang zal geen terugkeer naar het verleden toelaten.

Om deze reden heeft het liberalisme zich bewezen als antichristelijk, omdat de radicaal-liberalen altijd aandringen op het verwijderen van de geordende beperkingen die de christelijke beschaving oplegde aan de destructieve passies. Dit proces is nu ver gevorderd.

Lees ook: Wat betekent het nu werkelijk om Nederlander te zijn?

De interne crisis binnen het liberalisme

Als de liberale samenleving van tijd tot tijd floreerde, was dat omdat, naast de liberale systemen, de morele infrastructuur van een overlevende christelijke orde aanwezig was en het liberalisme droeg. Zoals Patrick Deneen terecht opmerkt, leeft het liberalisme van de vruchten van de samenleving die het probeert te vernietigen. De interne crisis van het liberalisme vandaag de dag komt voort uit de uitputting en ineenstorting van de christelijke deugden en instituties die het liberalisme in stand hielden en voorkwamen dat het ineenstortte.

De eerdere fasen van het liberalisme sneden de banden door die de menselijke ziel verbonden met een transcendente orde die sprak van existentiële zingeving zoals gevonden in Geloof, familie en plaats. De onbelemmerde passies eisten de vernietiging van externe structuren – traditie, gewoonte of gemeenschap – die het eigenbelang in de weg stonden.

Vandaag de dag trachten de onbelemmerde passies van het postmoderne liberalisme de interne structuren – logica, identiteit of eenheid – te vernietigen, die onmiddellijke bevrediging belemmeren, terwijl ze tegelijkertijd de samenleving vernietigen en polariseren.

Zo beweegt de aanval van het liberalisme op de resterende structuren de samenleving richting nihilistische vernietiging. De radicale aanhangers ervan vallen nu de niet-liberale, op regels gebaseerde systemen aan die ze als ondraaglijk beschouwen.

Wat komt er na het liberalisme?

Met deze achtergrond kan de prangende vraag beantwoord worden: Wat komt er na het liberalisme?

Niets.

Wanneer het liberalisme zichzelf vernietigt, zoals de vraag insinueert, zal het ook het model vernietigen waarmee het zoekt naar systemen om de belangrijke vragen van het leven te ontwijken. Het mislukte amorele model dat de onbelemmerde passies aandrijft zal geen optie meer zijn.

De samenleving zal terug moeten keren naar de verborgen morele structuur van christelijke orde die de samenleving lang heeft gedragen – zelfs onder het liberalisme. De verlaten morele dimensie zal zich opnieuw doen gelden. Deze terugkeer naar familie, gemeenschap en Geloof is de standaardpositie waarop samenlevingen zich altijd hebben georganiseerd na tijden van chaos. In de verwarde tijden na het liberalisme kunnen mensen zich tot God wenden, die met genade en liefde op hen wacht.

Er zal geen behoefte zijn om een nieuwe radicale filosofie of autoritair regime uit te vinden om het liberalisme te vervangen. In zijn moment van berouw gaat de verloren zoon gewoon naar huis. Zijn lang treurende vader wacht daar op hem.

De christelijke orde, die rekening houdt met de gevallen menselijke natuur en de natuurlijke wet, is het meest expressieve platform om de tirannie van onbelemmerde passies aan te pakken. Haar wijsheid kan de materiële en geestelijke ontwikkeling van individuen en samenlevingen oriënteren. Deze orde biedt een ongelooflijke hoeveelheid vrijheid om te handelen in overeenstemming met de menselijke natuur en de goddelijke genade. Ze biedt de voorwaarden voor Christus om terug te keren als een welwillende Koning.
Er zal geen behoefte zijn om die vertrouwde niet-liberale elementen, die hun oorsprong vinden in de christenheid en het menselijke welzijn bevorderen, te verwerpen.

Inderdaad, er was geen dominante politieke filosofie die het liberalisme van de Verlichting voorafging. Geen enkele hoeft het vandaag de dag te opvolgen.

De christelijke beschaving volstaat.

Dit artikel verscheen eerder op tfp.org

Laatst bijgewerkt: 16 juli 2025 11:29

Doneer