Een standbeeld van Jozef Stalin in zijn geboorteplaats in Georgië.
Rusland rehabiliteert Stalin met standbeelden en historisch revisionisme
Tijdens het bewind van Vladimir Poetin in het Kremlin zijn er in de hele Russische Federatie meer dan 100 standbeelden van Jozef Stalin opgericht.
De terugkeer van Stalins standbeelden
Tegelijkertijd zijn volgens de BBC veel van de meer dan 700 gedenkplaten ter nagedachtenis aan de slachtoffers van Stalin verwijderd. In mei jongstleden is in het metrostation Taganskaya in Moskou een beeldhouwwerk ter nagedachtenis aan Stalin geplaatst. Het is een kopie van een beeld dat daar in 1950 werd geplaatst en in 1961 werd verwijderd. De ontvangst van het beeld is gemengd. Metrogebruikers hebben honderden rode anjers aan de voeten van het beeld van Stalin gelegd. Sommigen zien hierin nostalgie naar de “glorieuze dagen” van het communisme. Anderen zien de bloemen als symbolen van het bloed dat Stalin heeft vergoten.
"De staat is heilig"
De Irish Star publiceerde de angst van een anti-stalinist. “Voor de huidige regering is de staat het belangrijkste. De staat is heilig, de staat staat boven alles, de staat is onfeilbaar”, aldus Yan Rachinsky, een mensenrechtenactivist die zich inzet voor het aan het licht brengen van Stalins wreedheden in het Moskouse kantoor van Memorial, een groep die zich inzet voor de herdenking van Stalins slachtoffers. “Daarom neemt de kritiek op Stalin voortdurend af.”
Lees ook: Wat komt er na het liberalisme? Niets
Stalin veroorzaakte hongersnood die miljoenen doodde
Het leven van Stalin bevestigt inderdaad de beoordeling van Rachinsky. De gruwelen van de goelags, de Lubjanka-gevangenis, de maatregelen om de landbouw te collectiviseren, de periodieke zuiveringen van zijn plaatsvervangers en generaals, en Stalins opzettelijke verwaarlozing van de bevolking van Stalingrad zijn slechts het begin. Alleen al de door de staat veroorzaakte Grote Hongersnood van 1932-1933 kostte naar schatting vier miljoen mensen het leven in Oekraïne.
'Destalinisatie'
De moordpartijen tijdens het bewind van Stalin waren zo gruwelijk dat zelfs de communisten zijn nalatenschap niet konden voortzetten. In het begin van de jaren zestig startte Nikita Chroesjtsjov een programma genaamd ‘destalinisatie’ om het land te bevrijden van de invloed van Stalin en zijn buitensporige wreedheden aan de kaak te stellen. Dat initiatief verloor aan kracht tijdens het Brezjnev-tijdperk, maar Gorbatsjov blies het nieuw leven in. Tegen de tijd dat de Sovjet-Unie eind 1991 uiteenviel, was Stalin slechts een vage herinnering voor een snel vergrijzende minderheid. Niettemin rehabiliteert Poetin Stalin nu tot een figuur die door het volk wordt geprezen. Dit past in de antiwesterse filosofie van ideologen als Aleksandr Doegin, die hem in een nationalistisch daglicht stellen.
De waarheid wordt een misdrijf
Misschien maakt de vaagheid van de herinneringen een herziening van de geschiedenis mogelijk om deze nationalistische en antiwesterse sentimenten aan te wakkeren. Iedereen die deze interpretatie betwist, kan worden vervolgd. Volgens Associated Press (AP) kreeg een Russische burger bijvoorbeeld een boete van 300.000 roebel omdat hij op sociale media had gepost dat “de communisten en Duitsland samen Polen hebben aangevallen en daarmee de Tweede Wereldoorlog hebben ontketend.” Hij werd veroordeeld wegens het overtreden van een wet uit 2014 tegen “het rehabiliteren van het nazisme”. Het rehabiliteren van Stalin is daarentegen geen probleem.
Pact tussen nazi-Duitsland en Sovjet-Rusland
De boodschap van de man was ongetwijfeld juist. De historische feiten zijn duidelijk. Op 22 augustus 1939 vloog Adolf Hitlers minister van Buitenlandse Zaken, Joachim von Ribbentrop, naar Moskou voor een ontmoeting met zijn Sovjet-tegenhanger, Vjatsjeslav Molotov. In de drie dagen die volgden, smeedden ze een overeenkomst. De USSR zou zich afzijdig houden terwijl Duitsland Polen binnenviel. In ruil daarvoor zou Duitsland geen bezwaar maken tegen de Sovjetbezetting van de oostelijke helft van Polen, evenals Estland, Letland en Litouwen. Duitsland viel Polen de week daarop binnen, waarmee de Europese fase van de Tweede Wereldoorlog begon.
Rusland kon alleen met Amerikaanse hulp de oorlog winnen
Dit beruchte pact zou de tand des tijds niet doorstaan. Op 22 juni 1941 viel Hitler de Sovjet-Unie binnen en werd Stalin een bondgenoot van de grote ‘kapitalistische’ mogendheden van die tijd. Alleen met enorme militaire hulp van de VS (wat in de nieuwe Russische geschiedenisboeken wordt ontkend) slaagden de Sovjets erin te overleven. Na de oorlog keerde Stalin zich echter onmiddellijk tegen het Westen.
Onheilspellend teken
De terugkeer van Stalins standbeelden in heel Rusland is een onheilspellend teken. Als een algemeen erkende dictator die verantwoordelijk is voor de dood van miljoenen mensen wordt verheerlijkt, kunnen dezelfde daden zich herhalen. Wie weigert te leren van de fouten uit het verleden, is vaak gedoemd ze te herhalen.
Logisch dat de Oekraïners zich verzetten
Het is geen wonder dat de Oekraïners zo hard vechten voor hun vrijheid. Zij herinneren zich tenminste nog de verzonnen hongersnoden, de goelags en de vernietiging van de katholieke Kerk in hun land. Zij zien ook de standbeelden van Stalin verrijzen in de huidige bezette gebieden. Voor de Oekraïners die hun geschiedenis kennen en onder het bewind van Stalin hebben geleden, is deze strijd een strijd op leven en dood voor hun land en hun geloof.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 22 juli 2025 11:45