Nederlandse expert: na Mao werd China alleen maar socialistischer
Het boek China na Mao: De opkomst van een supermacht is een kroniek achter de schermen van China's opkomst tot wereldmacht. De bekroonde Nederlandse auteur Frank Dikötter is een China-expert die zijn onderzoek baseert op toegang tot overheidsdocumenten en op wat hij heeft meegemaakt. Zijn verhaal is meeslepend omdat hij geen andere agenda heeft dan proberen te verklaren wat hij heeft waargenomen.
Frank Dikötter betwist beeld van Chinees Wirtschaftswunder
Vier decennia na de dood van Mao Zedong ging de communistische natie van de 126ste grootste economie naar de 2de. Westerse optimisten schrijven een groeiende markteconomie en vrijhandel toe aan deze transformatie. De auteur betwist echter het Wirtschaftswunder-verhaal van China na Mao. Achter de glans van de glanzende metropolen en de industriële basis van het land gaat een immens systeem schuil van tegenstrijdigheden, illusies, corruptie, schaduwbankieren en politiek gekonkel. Extreme rijkdom bestaat naast bittere armoede. De benarde situatie van het arme Chinese volk blijft schrijnend door een politiek programma dat alleen de Communistische Partij en haar leiders dient. Als er een wonder is, dan is het dat China nog steeds overleeft.
Lees ook: Wordt Nederland eindelijk wakker voor de Chinese dreiging?
Consistent méér socialisme
Dikötter traceert dit donkerder en chaotischer verhaal. Terwijl de spelers, de feiten en het beleid voortdurend veranderen, valt één ding op. De Chinese Communistische Partij is verbazingwekkend consistent in haar vier decennia durende mars naar steeds meer socialisme - niet naar een markteconomie. In het boek worden de machtsstrijd en de brutaliteit van deze mars om China communistisch te houden bijna tot in het extreme beschreven. Een van de grote verdiensten van het werk is echter dat het wijst op ten minste vier van de vele CCP-consistenties.
'We weten niet wat we niet weten'
De eerste samenhang is het gebrek aan gegevens over wat er in China gebeurt. China is een mysterie waar de enige regel is dat niemand iets weet over China... inclusief de Chinese regering. Gezien de proliferatie van valse statistieken is er geen manier om te berekenen hoe groot iets is in het land. Dikötter merkt op: "Ik weet wat ik niet weet. Maar wat China betreft, weten we niet eens wat we niet weten."
China gaat gebukt onder opgeblazen cijfers
De centrale regering staat erop dat elke sector zijn doelen bereikt. Lagere communistische ambtenaren moeten een zo goed mogelijk beeld schetsen om aan de macht en in de gunst te blijven. Zo gaat China voortdurend gebukt onder opgeblazen cijfers waar niemand op kan vertrouwen. Integendeel, schulden en tekortkomingen worden onderschat zodat falen niet wordt opgemerkt en bestraft. Gegevens zijn gevaarlijk in China en kunnen het best onbekend en onkenbaar blijven.
Een consequent gecontroleerde economie met weinig vrijheid
De westerse media propageren de mythe van een China dat wordt aangedreven door particulier initiatief en investeringen. De werkelijkheid is een consistent beleid van socialistische onbeholpenheid, dat Dikötter met grote vaardigheid en detail documenteert. Achter de schermen woedt een constante machtsstrijd van ideologen die geobsedeerd zijn door groei ten koste van economische efficiëntie. Eenmaal gevestigde fabrieken worden nooit gesloten en produceren tot overcapaciteit omdat ze altijd verzekerd zijn van subsidies en reddingsoperaties van de overheid.
Lees ook: 10 redenen om het socialisme af te wijzen
Veel overheid, weinig markt
In China's socialistische planeconomie wordt zelden rekening gehouden met de markt. De staat stelt productiedoelstellingen vast, en partijfunctionarissen proberen elkaar te overtreffen om die doelstellingen te halen, zelfs als er geen vraag is. De overheid steunt "zombie"-industrieën die beter dood kunnen gaan. Magazijnen zijn overvol met overtollige goederen. Deze producten worden later met grote kortingen op de wereldmarkt gedumpt.
Slecht verdeelde rijkdom
Evenzo wedijveren overheidsfunctionarissen met elkaar over infrastructuurprojecten die worden gefinancierd met massale schaduwbankschulden en overheidssteun. Zo is China een natie van lege winkelcentra, leegstaande industrieterreinen en ongebruikte luchthavens. Overal zijn "spooksteden" ontstaan, waar niemand woont. Bovendien is de rijkdom niet goed verdeeld, aangezien het grootste deel naar de staat gaat en niet naar het volk. De Chinese premier Li Keqiang meldde in mei 2020 dat meer dan 600 miljoen Chinezen leven van slechts 140 dollar per maand.
Consistente controle van de handel
China voert een consistent handelsbeleid dat de communistische natie overduidelijk bevoordeelt. Chinese ambtenaren werden bedreven in het lokken van buitenlandse investeerders en leidinggevenden om zich in het land te vestigen en te profiteren van goedkope arbeid. Ze hielden altijd de wortel van toegang tot een miljardenmarkt voor consumenten voor. Dikötter concludeert echter dat het enige resultaat van deze lokmiddelen "een tamelijk geïsoleerd systeem is dat het land van de rest van de wereld kan afschermen".
China's handel is eenrichtingsverkeer
De staat controleert alle handel die gewoonlijk in één richting stroomt - naar het Westen. Ondertussen negeert China intellectuele eigendomsrechten en milieuvoorschriften die het mogelijk maken dingen goedkoper te produceren. De ontelbare regels, valutamanipulaties, sancties, bonussen, aftrekposten en stimulansen van de staat maken van China "het meest ongelijke speelveld in de moderne geschiedenis". Wanneer ondernemingen aandelen uitgeven, wordt de meerderheid overgenomen door de CCP en worden partijcellen in de fabrieken geïmplanteerd om de controle te verzekeren, zelfs wanneer zij samenwerken met westerse bedrijven.
Lees ook: Nederland verbrandt in hoog tempo geld
Consistente socialistische oriëntatie
Ondanks de steeds wisselende machtsstrijd en partijintriges is het meest consistente beleid van de CCP de strikte naleving van het communisme. Gedurende de vier decennia van liberalisering heeft de leiding van de CCP haar communistische doelstellingen nooit uit het oog verloren. Na Mao's dood stelde de partij de Vier Kardinale Principes in, die tot op de dag van vandaag van kracht zijn. De principes zijn: "We moeten de socialistische weg behouden. We moeten de dictatuur van het proletariaat handhaven. We moeten het leiderschap van de Communistische Partij handhaven. We moeten het marxisme-leninisme en het Mao Zedong-denken hooghouden."
China verbergt agenda niet
Hoe meer het Westen erop aandrong dat China kapitalistisch werd, hoe meer de leiders van de CCP openlijk hun onwankelbare geloof in het communisme bevestigden. Compromissen met het Westen waren slechts "kapitalistische instrumenten in socialistische handen". China doet geen moeite om deze agenda te verbergen. In 1998 verklaarde de Chinese president Jiang Zemin: "Het politieke systeem van China mag op geen enkel moment worden geschud, verzwakt of afgedankt. Het westerse politieke model mag nooit worden gekopieerd."
Een tragische westerse consistentie
De grootste en meest tragische samenhang is echter een westerse. Zoals Marx ooit de val van het kapitalisme voorzag, zagen naïeve westerlingen de "onvermijdelijke" val van het communisme. Zij namen een beleid van krediet, concessies en industriële opbouw aan zonder enig bewijs van echte verandering.
Westen wendde de ogen af van mensenrechtenschendingen
Het wensdenken van het Westen ging er automatisch van uit dat vrijhandel onvermijdelijk zou leiden tot een vrije samenleving. Democratie leek altijd om de hoek te liggen. Mensen keken met een blind oog naar massale mensenrechtenschendingen en de brute onderdrukking van protesten zoals die op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989. Zakenlieden wachtten geduldig en consequent op de één miljard consumenten die binnenkort westerse goederen zouden kopen. In plaats daarvan verloren westerse landen banen aan China.
Lees ook: Eva Vlaardingerbroek bekeert zich tot de katholieke Kerk
China zoekt bondgenootschap met Rusland en Iran
Voorzitter Xi Jinping treedt nu hard op tegen andersdenkenden in China, bouwt zijn leger op en keert zich tegen het Westen in bondgenootschap met Rusland, Iran en anderen. Het Westen zal spoedig de prijs betalen voor zijn illusies. Het westerse handelsbeleid heeft een monsterlijke draak gecreëerd, die is uitgerust om de landen aan te vallen die nu afhankelijk zijn van China's gesubsidieerde exportgoederen.
Probleem frontaal aanpakken
Dikötter wijst in zijn eindanalyse echter wel op enkele grote problemen met het Chinese model. Gedurende deze vier decennia heeft China geworsteld om te overleven te midden van corruptie, slechte economie en gebrekkige structuren. Intriges, brute onderdrukking van de oppositie en westerse vrijgevigheid hebben de natie op wonderbaarlijke wijze tot dit punt gebracht. Toch is niet alles verloren voor het Westen als het zich verzet tegen deze gebrekkige bullebak. De auteur merkt op dat China het hoofd moet bieden aan "een hele reeks langdurige structurele problemen van eigen makelij" die in de nabije toekomst crisisproporties zouden kunnen bereiken. Het is tijd om het consequente beleid van overgave te doorbreken en het probleem frontaal aan te pakken.
Laatst bijgewerkt: 2 mei 2023 11:31