Koning Boudewijn leed aan lepra, maar offerde dit op aan onze Heer Jezus Christus. In onze tijd van plezier en comfort is hij een voorbeeld.
Katholiek, kruisvaarder, lepralijder en koning: het leven van Boudewijn IV en de triomf van het kruis
De moderne maatschappij vermijdt lijden, risico en gevaar op obsessieve wijze. Ze beveiligt alles met veiligheidsgordels en -rails, airco's tegen de zomerhitte, drukt waarschuwingen op koffiekopjes en adviseert dat je een veiligheidsbril moet dragen als je met een hamer werkt.
Lijden kan heldendom brengen
Zulke voorzorgsmaatregelen hebben zeker ongeluk voorkomen. Maar omdat heldendom en uitmuntendheid voortkomen uit het confronteren in plaats van het vermijden van lijden en gevaar, heeft de manie voor voorzorgsmaatregelen ook de notie van deze kwaliteiten verminderd. Dit is jammer, want alleen onverschrokken zielen die gevaar trotseren, lijden doorstaan en obstakels overwinnen verdienen vermelding in de annalen van de geschiedenis. Een lichtend voorbeeld is de melaatse koning Boudewijn IV van Jeruzalem.
Begaafde jongen
Boudewijn IV werd in 1161 in Jeruzalem geboren als zoon van koning Amalric en koningin Agnes van Courtney. Intellectueel en fysiek begaafd als jongen leek hij goed toegerust om het kruisvaardersrijk te erven. Zo beschreef de kroniekschrijver en koninklijke leermeester Willem van Tyrus zijn kindertijd: "Hij maakte goede vorderingen in zijn studies en naarmate de tijd verstreek, groeide hij hoopvol op en ontwikkelde hij zijn natuurlijke vaardigheden. Hij zag er goed uit voor zijn leeftijd en was bedrevener dan mannen die ouder waren dan hij in het beheersen van paarden en in het rijden in galop. Hij had een uitstekend geheugen en luisterde graag naar verhalen."
Beangstigende ontdekking
Op een dag deed de mentor een beangstigende ontdekking. Tijdens het dollen met vriendjes schreeuwde Boudewijn het nooit uit van de pijn, zelfs niet toen de andere kinderen hun nagels in zijn arm zetten. Willem van Tyrus wist hoe taai de negenjarige prins was en nam eerst aan dat Boudewijn zich inhield, maar nader onderzoek wees uit dat zijn armen volledig gevoelloos waren - een duidelijk symptoom van lepra.
Met dertien jaar tot koning gekroond
Vier jaar later stierf koning Amalric plotseling. Ondanks zijn ziekte werd Boudewijn tot koning gekroond door de unanieme beslissing van het Hooggerechtshof van Jeruzalem. Omdat hij pas dertien jaar oud was, werd zijn naaste familielid, Miles van Plancy, regent. Kort daarna werd Miles vermoord en Raymond van Tripoli verving hem. Raymond van Tripoli beheerde de escalerende spanningen tussen het kruisvaardersrijk en zijn moslimvijanden door een politiek van verzoening. Hij sloot volledige vrede met Saladin in 1175.
Saladin
Het verdrag was in het voordeel van de moslimleider. Jeruzalem had ermee ingestemd om de Sicilianen, die Saladins machtsbasis in Egypte aanvielen, niet te steunen en de laatste had vrij spel om zijn troepen op te bouwen door verovering in Syrië, waar zijn traject plannen onthulde om het kruisvaardersrijk te omsingelen. Saladin zette zijn zoektocht ongestraft voort, totdat regeringsveranderingen in Jeruzalem een einde maakten aan zijn plundertocht.
Lees ook: Hoe de islam Nederlandse kinderen voorbereidt op bekering
Boudewijn wordt volwassen
In 1176 werd Boudewijn meerderjarig en nam op 15-jarige leeftijd de leiding over het koninkrijk. In de twee jaar sinds zijn kroning was zijn toestand verslechterd en was nu duidelijk lepra te zien. Toch bezat hij de kracht en het karakter die nodig waren om te regeren. Zoals historicus Stephen Howarth het treffend verwoordde: "Boudewijn nam de volledige macht op zich en liet al snel zien dat hij elke handicap compenseerde met pure durf..."
De moslims in het defensief gedrongen
Een van Boudewijns eerste daden als koning was het verwerpen van de vrede met Saladin en het plunderen van de gebieden rond Damascus. Dit dwong Saladin zijn aanval op Aleppo te staken en een defensieve houding aan te nemen. Later dat jaar leidde de jonge koning nog een inval in de Beka'a-vallei in Libanon en Syrië en versloeg een aanval onder leiding van Saladins neef. In de eerste maanden van zijn bewind bewees Boudewijn dat hij in staat was om te regeren. Door Saladin tegen te werken met een aanval op Damascus in plaats van een frontale aanval op Aleppo, toonde Boudewijn zijn volwassenheid en wijsheid.
Egypte binnenvallen
Deze wijsheid zou Boudewijn zijn hele korte leven leiden. Zijn aandringen om Egypte binnen te vallen in de herfst van 1176 was er een ander voorbeeld van. Vanaf het begin van zijn heerschappij was Boudewijn van plan Saladin te treffen in zijn Egyptische machtsbasis. Omdat hij niet over voldoende zeemacht beschikte, sloot hij een bondgenootschap met het Byzantijnse Rijk.
Operatie in gevaar door ziekte
De weg was vrij voor een invasie. De zwager van de koning, Willem van Montferrat, een sleutelelement in de inval, werd echter ziek en stierf. Toen werd Boudewijn ziek en kwam de hele operatie in gevaar. Ondertussen arriveerde Boudewijns bloedverwant Filips van Vlaanderen uit Europa op kruistocht, gesteund door het mandaat van de heilige Hildegard: "Als de tijd komt dat de ongelovigen de fontein van het geloof willen vernietigen, bestrijd ze dan zo hard als je kunt, met Gods hulp."
Onderlinge onenigheid
In de hoop dat Filips de tot mislukken gedoemde missie zou redden, bood Boudewijn hem het regentschap aan tot hij weer hersteld was. Filips was niet blij met de voorwaarden van de deal en weigerde. Raymond van Tripoli verzette zich tegen de aanval en de nieuwe Grootmeester van de Johannieter Ridders, jong en onervaren, aarzelde.
Alleen Boudewijn zag het belang
Toen de Byzantijnse ambassadeurs sceptisch werden over de missie en hun steun introkken, werd de door de koning zo gewenste aanval afgeblazen. Nooit meer zouden de kruisvaarders zo'n kans krijgen om Saladin in zijn machtsbasis te verwonden. Alleen Boudewijn was wijs genoeg geweest om het belang van de missie in te zien.
De slag bij Montgisard
Meer nog dan wijsheid en moed was wat Boudewijn IV tot een groot koning maakte zijn ontembare geloof - een deugd die hij demonstreerde tijdens de beroemde slag bij Montgisard. Nadat de aanval op Egypte was afgeblazen, ging Filips van Vlaanderen met zijn leger op campagne in de noordelijke gebieden van het koninkrijk, waar Raymond van Tripoli zich bij hem voegde. De verhuizing bracht Jeruzalem in een hachelijke situatie. Zeer weinig troepen waren achtergebleven om de hoofdstad te verdedigen en de toestand van de koning was verslechterd.
De koning was al half dood
Saladin greep deze kans snel aan en stuurde zijn hoofdleger van 26.000 elitetroepen richting Jeruzalem. Vanuit zijn ziekbed verzamelde Boudewijn de weinige kracht die hij had en reed zijn tegenstander tegemoet met minder dan 600 ridders en een paar duizend infanteristen. Tegen die tijd was Boudewijns kracht zo achteruitgegaan dat velen dachten dat hij zou sterven. Bernard Hamilton citeert een hedendaagse christelijke schrijver die de toestand van de koning beschreef als "al half dood".
Christenen raakten versteend
Saladin realiseerde zich de onmacht van de troepen van de koning, negeerde hem en zette zijn mars naar Jeruzalem voort totdat Boudewijn hem onderschepte bij de heuvel van Montgisard, slechts 45 mijl van Jeruzalem. Bij het zien van het overweldigende moslimleger raakten de christenen versteend. Zulke wanhopige situaties geven grote mannen echter de kans om hun moed te tonen en Boudewijn ging de uitdaging aan.
Relikwie van het Ware Kruis
Afstijgend van zijn paard riep hij de bisschop van Bethlehem om het relikwie van het Ware Kruis dat hij bij zich droeg op te tillen. De koning knielde voor het heilige relikwie en smeekte God om succes. Opgestaan uit gebed, spoorde hij zijn mannen aan om de aanval door te zetten en viel aan.
Verpletterende overwinning van de christenen
Historicus Stephen Howarth beschrijft de strijd die volgde: "Er waren zesentwintigduizend Saraceense ruiters, slechts een paar honderd christenen; maar de Saraceen werden verpletterd. De meesten werden gedood; Saladin zelf ontsnapte alleen omdat hij op een rennende kameel reed. De jonge koning, met zijn handen ingezwachteld, reed in de voorhoede van de christelijke aanval - met Sint-Joris naast hem, zeiden de mensen, en het ware kruis dat zo helder scheen als de zon. Of dat nu zo was of niet, het was een bijna ongelooflijke overwinning, een echo van de dagen van de Eerste Kruistocht. Maar het was ook de laatste keer dat zo'n groot moslimleger werd verslagen door zo'n kleine troepenmacht."
Boudewijn accepteerde zijn kruis
Overspoeld door hevige regens en met het verlies van ongeveer negentig procent van zijn leger, keerde Saladin volslagen verslagen terug naar Caïro. Jaren later zou hij minachtend naar de slag verwijzen als "zo'n grote ramp". Boudewijn realiseerde zich dat goddelijke hulp grotendeels verantwoordelijk was voor zijn triomf en richtte op deze plek een benedictijnenklooster op, gewijd aan de heilige Catharina van Alexandrië, op wiens feestdag de overwinning was behaald. De enige constante in Boudewijns leven was een onwankelbare acceptatie van het kruis dat de Voorzienigheid hem voorlegde.
Lees ook: Islamitische Staat is terug van nooit weggeweest
De lepra verergert
De glorie van de triomf verlichtte de toenemende effecten van Boudewijns lepra niet. Na verloop van tijd verloor hij het gebruik van zijn ledematen en ogen. Maar nooit gebruikte hij zijn ziekte als excuus om zijn plicht te verzaken. Hoewel hij meerdere malen probeerde af te treden, nam hij zijn verantwoordelijkheden onmiddellijk weer op zich toen hij zich realiseerde dat er niemand geschikt was om hem te vervangen.
'Kies een vervanger'
Kort na zijn overwinning bij Montgisard schreef Boudewijn aan koning Lodewijk VII van Frankrijk: "Het is niet gepast dat een hand die zo zwak is als de mijne de macht in handen heeft, terwijl de angst voor Arabische agressie dagelijks op de Heilige Stad drukt en mijn ziekte de durf van de vijand vergroot... Ik smeek u daarom dat u, na de baronnen van het koninkrijk Frankrijk bijeengeroepen te hebben, onmiddellijk een van hen kiest om de leiding over dit Heilige Koninkrijk op zich te nemen."
Een echtgenoot voor zijn zus
Toen zijn verzoek werd genegeerd, ging de koning op zoek naar een geschikte echtgenoot voor zijn zus prinses Sibyl. Zij was de oudste van de familie en degene met wie ze trouwde zou het koninkrijk erven. Boudewijn hoopte dat ze met iemand uit Europa zou trouwen, zodat het koninkrijk na zijn dood westerse bescherming zou genieten. Hij maakte afspraken voor een huwelijk tussen Sybil en Hugo van Bourgondië, maar de plannen mislukten.
De interne strijd deed hem pijn
Om Boudewijn te dwingen en de toekomst van Jeruzalem in handen te krijgen, planden Raymond van Tripoli en Bohemond van Antiochië een coup. Hun pogingen mislukten omdat toen ze bij de hoofdstad aankwamen, Sibyl al getrouwd was met Guy de Lusignan. Hoewel Boudewijn had gehoopt na het huwelijk afstand te kunnen doen van Guy, was zijn zwager een grote teleurstelling. Met zijn zwakheid en afkeer van veel van de kruisvaardersbaronnen was Guy niet geschikt om te regeren en Boudewijn werd gedwongen om op de troon te blijven. Deze interne strijd kostte Boudewijn waarschijnlijk meer leed dan de melaatsheid die zijn lichaam bleef verslinden.
Saladin
De jaren na het huwelijk bleven turbulent. Boudewijn zorgde voor een wapenstilstand van twee jaar met Saladin, die voortijdig eindigde toen prins Reynald van Antiochië een Moorse karavaan op weg naar Damascus plunderde en weigerde de gevangenen of buit terug te geven, zelfs toen de koning hem dat beval. Saladin schond ook het verdrag door beslag te leggen op de bemanning en lading van een christelijk schip dat schipbreuk leed op zijn kusten.
Weer versloeg Boudewijn een islamitische overmacht
Toen braken er antiwesterse sentimenten uit in Byzantium met de troonsbestijging van Andronicus Comnenus. Saladin realiseerde zich dat de kruisvaarders geen Byzantijnse steun hadden en viel het kasteel van Bethsan aan. Boudewijn rukte onmiddellijk op tegen de moslimaanvallers en sloeg hen neer, hoewel hij een veel kleiner leger had en waarschijnlijk te zwak was om te vechten.
Zijn zwager weigerde te vechten tegen de moslims
In 1183 werd de koning blind en kon hij zijn handen en voeten niet meer gebruiken. Hij benoemde Guy de Lusignan tot permanente regent. Toen de erfgenaam echter niet in staat bleek om de kruisvaardersbaronnen te verenigen en weigerde om Saladin aan te vallen, terwijl hij het bevel voerde over de grootste christelijke troepenmacht die ooit in het Heilige Land bijeen was gekomen, verwijderde Boudewijn zijn regentschap en nam hij opnieuw de verantwoordelijkheden van het koninkrijk op zich.
Te ziek om de bruiloft bij te wonen
Later in 1183 trouwde Isabel, de halfzus van de koning, met Humfred IV van Toron in het kasteel van Kerak. Hoewel Boudewijn te ziek was om de bruiloft bij te wonen, waren veel andere invloedrijke christelijke leiders aanwezig. De kans om hen gevangen te nemen was te verleidelijk voor Saladin om te weerstaan. Hij omsingelde het kasteel en belegerde het midden in het feestgedruis. Hoewel hij volledig verlamd was, nam Boudewijn het op zich om de ingesloten edelen te redden. Blind en kreupel liet hij zich op een brancard de strijd in dragen.
Op een brancard de strijd in
Saladin realiseerde zich dat de koning was gearriveerd om het fort te steunen en gaf het teken tot terugtrekking zonder de christenen aan te vallen. Dezelfde scène herhaalde zich toen Saladin in 1184 opnieuw probeerde het kasteel van Kerak in te nemen. Opnieuw trok Saladin zich terug toen Boudewijn op een brancard de strijd in werd gebracht. Ontdaan van alle kracht en macht had Boudewijn voor de laatste keer gezegevierd over zijn levenslange vijand.
Lees ook: El Cid, de eenzame kruisvaarder, keerde het tij tegen de islamisering van Spanje
Opvolging en overlijden regelen
Later in 1184 kreeg Boudewijn de ziekte die hem uiteindelijk het leven zou kosten. Het probleem van de opvolging was enigszins opgelost in 1183, toen Boudewijn zijn vijf jaar oude neefje Boudewijn V tot medekoning kroonde om Guy de Lusignan van de troon uit te sluiten. Hoewel moderne lezers dit misschien hard vinden, had Guy de koning al twee keer openlijk getart en ging hij zelfs zover dat hij zijn feodale gelofte verbrak. Zulk verzet kon niet onbeantwoord blijven.
Boudewijn overleed
Bij gebrek aan haalbare opties benoemde Boudewijn Raymond van Tripoli tot tijdelijke regent. Toen duidelijk werd dat de koning in feite op zijn sterfbed lag, had Jeruzalem een meer permanente oplossing nodig totdat koning Boudewijn V meerderjarig werd. De melaatse koning stelde deze zo belangrijke beslissing uit aan het Hooggerechtshof, dat koos voor Raymond van Tripoli. Na zijn best te hebben gedaan om voor zijn koninkrijk te zorgen, gaf Boudewijn IV op 16 mei 1185 zijn ziel over aan God en werd begraven in de kerk van het Heilig Graf.
In handen van Saladin
Lijden was de enige constante in Boudewijns leven. Vanaf zijn vroegste jaren tot zijn laatste ogenblikken doorstond hij een melaatsheid die zijn lichaam verrotte en de verrotting van zijn koninkrijk vertegenwoordigde, dat door interne onenigheid en corruptie twee jaar na Boudewijns dood in handen viel van Saladin.
Zijn kruis dragen
Boudewijns vermogen om de hachelijke toestand van zijn koninkrijk te beheersen vloeide voort uit zijn bereidheid om zijn kruis te dragen in navolging van zijn Meester. Hij gebruikte zijn ziekte nooit als excuus om zich aan zijn verantwoordelijkheden te onttrekken, zelfs niet toen hij volledig verlamd werd. In deze staat was hij een levende voorstelling van Christus, over wie de Psalmist zegt: "Maar ik ben een worm en geen man; de smaad der mensen en de verstotene van het volk." (Ps. 21:7)
Een contrarevolutionaire kijk op lijden
De moderne maatschappij, die lijden ontvlucht als de pest, heeft modellen nodig zoals Boudewijn IV, de melaatse koning die tot de laatste druppel dronk van de kelk met bitterheid die de Voorzienigheid hem voorschotelde. Ze heeft archetypes nodig die de revolutionaire mythe verbrijzelen dat lijden een absoluut kwaad is dat koste wat het kost vermeden moet worden.
Door het kruis naar het licht
De Kerk heeft een gezegde dat luidt: "Per Crucem ad Lucem" (Door het kruis naar het licht). Boudewijn IV begreep deze woorden niet alleen, hij leefde ze ook na. Omdat hij dat deed, zal hij voor altijd worden gerespecteerd door hen die hun persoonlijke belangen opofferen voor het algemeen belang. Hij zal worden bewonderd door hen die bereid zijn gevaar te trotseren en te lijden voor een hoger doel. In één woord, hij zal worden verankerd in die zielen die middelmatigheid schuwen en grootsheid nastreven.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 29 november 2024 11:42
