Zolang Den Haag vasthoudt aan de afgunstbelasting, rest niets dan de rare mazen te volgen die de wet openlaat. Maar laat niemand zich wijsmaken dat dit normaal is. Het is hakken in de pijlers van privé‑eigendom en familietraditie.
Erfbelasting: families wringen zich noodgedwongen in wrange bochten om vermogen te beschermen
Met één blauwe envelop op de mat kan rouw in paniek veranderen. De eis van de Belastingdienst komt precies op het moment dat families het kwetsbaarst zijn. Om de schade van de erfbelasting te beperken wringt men zich daarom in allerlei wrange fiscale bochten.
Erfbelasting: 75% of heeft de fiscus het nakijken?
In de media lezen we over weduwen die het huis uit moeten of kinderen die gedwongen leningen afsluiten om aan de erfbelasting te voldoen. Tegelijk bepleiten politici nóg hogere tarieven – zoals de Socialistische Partij, die 75% van de erfenis wil innemen – alsof de pijn niet groot genoeg is. Vermogende families halen een batterij fiscalisten van stal. Doorsnee gezinnen met een enkele woning en een bescheiden spaartegoed ontbreekt die mogelijkheid. Zo betalen zij vaak méér dan ‘noodzakelijk.’ Echter, dit hoeft geen gegeven te zijn. Wie zich informeert en wapent, kan van de fiscus een toeschouwer maken in plaats van een begunstigde.
Opvullegaat
Met een opvullegaat kan de langstlevende het eigen erfdeel vergroten tot de wettelijke vrijstelling van acht ton. Zo blijven de kindsdelen bij het eerste overlijden doorgaans onder hun eigen vrijstelling en hoeft op dat moment niemand belasting af te dragen. Neem een nalatenschap van drie ton: zonder opvullegaat krijgen twee kinderen ieder een vordering op de nog levende ouder van een ton. Mét opvullegaat blijft het erfdeel van de kinderen beperkt tot de belastingvrije voet van zo’n 25.000 euro. De langstlevende ouder behoudt het huis én de rust van liquide middelen. Pas wanneer de overgebleven ouder overlijdt, rekent de fiscus af – doorgaans tegen hetzelfde tarief, maar op een moment dat de kinderen tenminste ook daadwerkelijk over het geërfde kapitaal beschikken.
Lees ook: Socialistische Partij pleit voor 75% erfbelasting
Tweetrapsmaking
Wie kiest voor een tweetrapstestament, laat de volledige erfenis eerst naar de nog levende ouder gaan; de kinderen erven pas nadat ook de tweede ouder is overleden. In de praktijk betekent dat vaak jarenlang uitstel én soms zelfs minder totale heffing, omdat kapitaal niet tweemaal wordt aangeslagen. De keerzijde is emotioneel: kinderen worden onterfd en moeten vertrouwen op de financiële administratie van de overblijvende ouder. Een goed bijgehouden boekhouding is namelijk een vereiste om de Belastingdienst tot het laatste moment op afstand te houden. Toch weegt de rust voor de overgebleven ouder zwaar, zeker wanneer een familiebedrijf of woning het grootste deel van het vermogen vormt.
Schenken bij leven
Door jaarlijks binnen de vrijstelling te schenken – dit jaar 6.713 euro per kind – verlagen ouders gestaag de latere aanslag. Ter illustratie: ouders die vier jaar lang 5.000 euro aan twee kinderen schenken, onttrekken 40.000 euro aan de toekomstige erfenis en besparen mogelijk flink op de uiteindelijke belastingaanslag. Het mooie is dat men bovendien de vruchten van de schenking meekrijgt: een studie, een eerste huis, een bedrijfje. Wel moeten schenkers het geld kunnen missen en is de 180-dagentermijn een valkuil: bij een overlijden kort na een schenking telt de fiscus deze alsnog mee als onderdeel van de erfenis. Jaarlijks gespreid schenken is dus niet alleen voordelig, maar ook verstandig.
Schenken op papier
Stel: het kapitaal bestaat niet zozeer uit liquide middelen op een bankrekening, maar zit voornamelijk in de woning. Een papieren schenking kan dan een uitkomst bieden: in een notariële akte – die kosten met zich meebrengt – wordt een schuld erkend aan de kinderen, terwijl het kapitaal feitelijk blijft waar het zit. Vanaf dat moment is de nalatenschap lager en betalen de kinderen later minder erfbelasting. Voorwaarde is dat er jaarlijks rente op die “schuld” aan de erfgenamen wordt overgemaakt; alleen dan erkent de Belastingdienst de constructie als echte schuld. Over het bedrag van de papieren schenking is op het moment van schenken wel schenkbelasting verschuldigd als deze boven de vrijstelling uitkomt.
Een overlijdensrisicoverzekering als buffer
Met een kruislings gesloten overlijdensrisicoverzekering (ORV) krijgt de langstlevende ouder een uitkering die niet binnen de nalatenschap valt. Stel: de ouders verzekeren ieder tweehonderdduizend euro op elkaars leven. Komt de één te overlijden, dan ontvangt de nog levende dit bedrag – volledig buiten de erfenis. Dat contante geld dekt in één keer de erfbelasting of de hypotheek, zodat het huis behouden blijft. Natuurlijk kost zo’n polis premie en bij hoge leeftijd loopt deze op, maar voor gezinnen die het kapitaal vooral in stenen hebben zitten kan dit het verschil maken tussen familiebezit houden of een gedwongen noodverkoop.
Flexibel keuzetestament
Wetgeving, huizenprijzen en persoonlijke situaties veranderen regelmatig sneller dan dat er een nieuw testament wordt opgesteld. Daarom biedt een keuzetestament meerdere routes – denk bijvoorbeeld aan het eerder genoemde opvullegaat, of alles naar de langstlevende met een tweetrapconstructie – waaruit de langstlevende na het eerste overlijden kan kiezen. Zo kan men inspelen op actuele tarieven, de liquiditeit van de kinderen of politieke grillen. De keuze moet binnen enkele maanden na overlijden worden gemaakt, wat emotioneel zwaar kan zijn, maar financieel kan het flink schelen.
Familie eerst, fiscus laatst
Al deze kronkelwegen – er zijn er meer; denk aan vruchtgebruik of familiekapitaal onderbrengen in een BV – illustreren vooral het fundamentele onrecht: gezinnen worden tot fiscale acrobatiek gedwongen om eigendom in de familie te houden, terwijl de staat een broertje dood heeft aan verdriet bij een overlijden. Zolang Den Haag vasthoudt aan deze afgunstbelasting, rest niets dan de rare mazen te volgen die de wet openlaat. Maar laat niemand zich wijsmaken dat dit normaal is. Het is hakken in de pijlers van privé‑eigendom en familietraditie. Tot Nederland besluit eindelijk een eind te maken aan deze gelegaliseerde grafroof – zoals onder andere ook Oostenrijk en Zweden dat deden – moeten burgers zichzelf beschermen.
Lees ook: Erfbelasting: onrechtvaardig, onpraktisch en onhoudbaar
Maak het de fiscus niet te makkelijk
Met de juiste kennis en middelen blijft uw nalatenschap een zegen in plaats van te verworden tot een molensteen en geeft u een krachtig signaal af: familiebezit hoort bij de familie, niet in de staatskas. Cultuur onder Vuur blijft daarom strijden voor volledige vrijstelling – maar rekent erop dat u het de fiscus niet te makkelijk maakt en intussen de eerste verdedigingslinie opwerpt. Klik daarom hier en teken vandaag nog de petitie aan minister van Financiën Eelco Heinen: “Stop de erfbelasting. Geen grafroof door de staat!”
Disclaimer: Dit artikel is geen juridisch of fiscaal advies. Situaties verschillen, regels veranderen. Raadpleeg daarom een notaris, jurist en/of fiscalist om uw persoonlijke situatie te bespreken en uw testament waterdicht te maken.
Laatst bijgewerkt: 17 juli 2025 12:33