Op 8 januari 2023 bezette een conservatieve, pro-Bolsonaro massa het Congres in de hoofdstad Brasilia. Heeft centrum-rechts zich hiermee in de voet geschoten? (Foto: Wikipedia)
Brazilië: hara-kiri van populistisch rechts?
De Japanners mogen dan hara-kiri hebben uitgevonden, maar het lijkt erop dat een bepaald soort rechts, het zogenaamde populistische rechts, er een specialist in is geworden. Ziehier is de laatste rituele zelfmoord, die in Brazilië plaatsvond.
Instrumentalisering rechterlijke macht
Jarenlang was links in Brazilië vast van plan een communistische dictatuur te vestigen door onmatig en onrechtmatige instrumentalisering van de rechterlijke macht en de federale politie. Tegenover dit gevaar stond een steeds diepere en wijdverspreide conservatieve reactie. Daarom waren zelfs na de overwinning van Lula de vooruitzichten voor centrumrechts - in de oppositie en met de conservatieve wind in de zeilen - ronduit rooskleurig. De wandaden in Brasilia hebben de situatie drastisch veranderd.
Gevaar van een communistische dictatuur
Laten we het eerste punt bekijken: het gevaar van een communistische dictatuur. In veertien jaar regering was links Brazilië erin geslaagd bepaalde sectoren van de staat, te beginnen met de rechterlijke macht, over te nemen en voor haar politieke doeleinden te gebruiken. Zo werd de magistraat van het Supremo Tribunal Federal (STF), de Hoge Raad, Alexandre de Moraes, die altijd dicht bij links heeft gestaan, in het centrum van de nationale politiek gelanceerd. Een cartoon in het grootste dagblad van Brazilië beeldt hem af als Lodewijk XIV met het onderschrift La démocratie c'est moi!
Dictatuur van hoogste rechter
In een reeks monocratische besluiten ontmantelde de Moraes het propagandanetwerk van centrumrechts. Hij sloot, de ene na de andere, de conservatieve YouTube-kanalen, radiostations, Facebook-pagina's, blogs, websites, enzovoort. Veel mensen belandden in de gevangenis. Veel Twitter-accounts, Instagram, TikTok, enz. werden op soortgelijke wijze geschorst. De Moraes ging zelfs zover dat hij de activiteiten in Brazilië van het berichtenplatform Telegram, de favoriet van conservatieven, stillegde. Onlangs sloot hij de Twitter-accounts van Pro Monarquia, spreekbuis van de Braziliaanse keizerlijke familie.
Rechter aanvaardt geen kritiek
In 2019 vaardigde de Moraes een uitspraak uit tegen 'nepnieuws', waaronder eigenlijk elke kritiek op links viel. Hij begon toen een jacht op conservatieven. De magistraat beval de federale politie 's nachts hun kantoren en huizen binnen te vallen, hun elektronische apparatuur in beslag te nemen en hun archieven in beslag te nemen. Sommigen moesten naar het buitenland vluchten. En wee degene die de Moraes bekritiseerde! Hij beschermt zijn immuniteit en beschouwt elke kritiek op zijn uitvoering als minachting van de rechterlijke macht. Verschillende politici zijn in de gevangenis beland omdat zij hem ervan durfden te beschuldigen links te bevoordelen [2]. Een groep jongeren die voor zijn huis "Weg communistische minister!" riep, werd door de politie verwijderd en veroordeeld tot twintig dagen gevangenisstraf.
Kritiek op Lula is nepnieuws
Tot op heden heeft de Moraes meer dan vijfduizend huiszoekings- en/of arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen conservatieve figuren. Hierdoor is een situatie ontstaan die bijna lijkt op een militaire dictatuur: er zijn gevallen geweest van tegenstanders die op straat werden opgepakt door politieagenten en afgevoerd naar speciale gevangenissen. Gevraagd op een recente persconferentie wat hij van plan is met tegenstanders te doen, liet de Moraes zijn rechter wijsvinger over zijn nek gaan, verwijzend naar de guillotine! Bovendien heeft de Moraes, een Lula-sympathisant, zich het recht toegeëigend om elke politicus te verbieden die, naar zijn persoonlijke mening, nieuws verspreidt dat niet overeenstemt met de waarheid, d.w.z. niet strookt met de politieke correctheid zoals hij die opvat. Dit is in strijd met de Grondwet die de vrije uiting van ideeën en de scheiding der machten garandeert.
De conservatieve reactie
Laten we overgaan tot het tweede punt. Geconfronteerd met het reële gevaar van een communistische dictatuur is een conservatieve reactie steeds meer verankerd en wijdverbreid. De Italiaanse media hebben het over Bolsonaro. In werkelijkheid is de voormalige president slechts het topje van de ijsberg van een brede en diepgewortelde conservatieve reactie die in Brazilië al enkele jaren aan het groeien is, en waarover wij meermaals hebben geschreven. Geleerden vinden de wortels van deze reactie in het decennialange anticommunistische werk van professor Plinio Corrêa de Oliveira en de door hem opgerichte vereniging, TFP.
Immense volksdemonstraties tegen communisme
Lang latent aanwezig, begon dit fenomeen - dat diep in Brazilië mensen mobiliseert op manieren die revolutionaire propaganda niet altijd kan beheersen - vorm te krijgen in de demonstraties tegen het regime van Dilma Rousseff in 2014. Van protest tegen bepaalde regeringsmaatregelen gingen ze over op het aanvechten van de ideologie erachter: het socialisme. Zo begonnen de immense volksdemonstraties die geleidelijk een uitgesproken anticommunistisch karakter kregen. "Brazilië zal nooit rood zijn!" was de slogan die hen bezielde. Het fenomeen - onderwerp van talrijke academische studies - gaat veel verder dan de politiek en vormt in feite een beweging van religieuze, morele, ideologische en culturele aard. Bovendien, en dit is een grote verrassing, trekt het vooral de jongere generatie aan.
Tientallen miljoenen conservatieve volgers
Om structuur en dynamiek te geven aan deze reactie is een uitgebreid propagandanetwerk opgezet dat bestaat uit YouTube-kanalen, blogs, websites, radiostations, Facebook-groepen enzovoort. Braziliaanse anticommunistische influencers hebben tientallen miljoenen volgers. Het aantal uitgeverijen dat zich toelegt op het uitgeven van conservatieve boeken groeit eveneens, en conferenties en studiegroepen van dezelfde strekking nemen toe. Dit is zeker geen tijdelijk verschijnsel.
Massa droeg geel-groen, de nationale kleuren
En hier komen we bij het derde punt: de rooskleurige vooruitzichten van centrum-rechts. Deze immense beweging, die reductief en misleidend "Bolsonarisme" wordt genoemd, is springlevend. Zij staat inderdaad in volle bloei en heeft laten zien dat het zich staande kan houden in de wereld. Doordat zij de laatste verkiezingen met minder dan 2% heeft verloren, tegen alles en iedereen in, is zij nog vitaler geworden. In de nasleep van Lula's overwinning was het te verwachten dat de socialistische massa's de straten van het land zouden vullen om zijn succes te vieren. Dat deed de massa inderdaad, maar ze droegen geelgroene T-shirts, de kleur van Bolsonaro. Hoewel verslagen, werd de voormalige president geprezen als de toekomst van Brazilië.
Centrum-rechts behaalde grote winst
De teleurstelling ter linkerzijde begon al in de eerste ronde, toen Lula op 47% werd vastgepind: ver verwijderd van de 60% die door sommige peilingen werd voorspeld. Niet alleen dat. Centrum-rechts wist op nationaal niveau te overweldigen. De liberale partij van Bolsonaro is erin geslaagd 90% van haar kandidaten in de Senaat en 75% in de Kamer te kiezen. De centrum-rechtse coalitie onder leiding van de voormalige president kan rekenen op een meerderheid in het Congres. Hetzelfde geldt voor de regionale verkiezingen. Vergeet niet dat Brazilië een federale republiek is, zoals de Verenigde Staten. De regio's hebben ruime wetgevende, financiële en zelfs militaire autonomie. De centrum-rechtse partijen wonnen in 75% van de regio's, en pakten zelfs enkele bolwerken af van de PT. Nooit in de recente geschiedenis van Brazilië is er een regionaal politiek kader geweest dat meer naar rechts was gericht.
Nieuwe kansen voor ‘Bolsonarisme’
Tegenover dit panorama zei ik in een van mijn recente artikelen: "Naar Lula gaan de problemen van de federale regering, tegengewerkt door het Congres en vijandige regio's. Naar Bolsonaro gaan de glories van de oppositie. Als de conservatieve leider begrijpt dat hij niet slechts een politiek leider is, maar het convergentiepunt van een beweging die de roeping heeft een echte contrarevolutie te worden, dan mag Brazilië hoop hebben. Als het ‘Bolsonarisme’ daarentegen verzandt in het moeras van micropolitiek en verraad dat in het openbare leven zo gebruikelijk is, dan zal iemand anders de scepter overnemen en de reactie voortzetten".
Vooruitzichten centrum-rechts waren rooskleurig
De eerste stappen van de regering-Lula hebben haar al in grote moeilijkheden gebracht. Bijna al haar ministers worden onderzocht op corruptie en verduistering. Om er maar een te noemen: de minister van Justitie, de communist Flávio Dino, heeft niet minder dan 277 straf- en civiele zaken tegen zich lopen. Een echte zegen voor de oppositie. Aan de andere kant is de ontevredenheid in de strijdkrachten groot. Een voorbeeld: de commandant van de marine, admiraal Almir Garnier Santos, koos ervoor de inauguratieceremonie van de nieuwe regering niet bij te wonen. En ook dat is een zegen voor de oppositie, die in de militaire wereld op aanzienlijke steun kan rekenen. Over het algemeen waren de vooruitzichten voor centrum-rechts dus ronduit rooskleurig.
De hara-kiri
Dit alles dreigt nu in duigen te vallen na de wandaden in Brasilia, waarover onmiddellijk duidelijk moet worden gemaakt dat zij het werk waren van een minderheid, hoogstwaarschijnlijk geïnfiltreerd. De overgrote meerderheid van de demonstranten, vreedzaam en genereus, bleef meer dan driehonderd meter verwijderd van de gewelddadige gebeurtenissen. In veel gevallen, zoals de video's laten zien, probeerden ze zelfs de aanval te voorkomen. Zelfs in de veronderstelling dat de zaken heel anders zijn gelopen dan door de Italiaanse media werd voorgesteld, blijft het een feit dat het in de politiek niet zozeer om de waarheid als wel om de perceptie gaat. En de publieke perceptie is grondig veranderd.
Centrum-rechts in de verdediging gebracht
Om te beginnen is de beschuldiging van dictatoriaal, antidemocratisch en trucage, die tot nu toe terecht door rechts tegen links werd geuit, ontkracht. Nu is het centrum-rechts dat zich tegen deze beschuldiging zal moeten verdedigen. De linkse propaganda zal het gemakkelijk hebben om de conservatieven af te schilderen als "de kanker van het land" [3]. Eén voorbeeld uit duizenden: onruststokers verwoestten de ontvangsthal van het presidentieel paleis, waar veel kunstvoorwerpen werden bewaard, waarvan sommige eeuwenoud waren. Een klok van koning Jan VI is ook verdwenen. Hoe kan een dergelijke daad gerechtvaardigd zijn in de ogen van de publieke opinie?
Ook Bolsonaro zelf in verdediging
Zelfs als alles erop wijst dat Bolsonaro niet betrokken is bij de gebeurtenissen (hij was in Miami, en veroordeelde het geweld via Twitter), zal het moeilijk zijn het etiket ‘staatsgreep’ van hem af te halen. Als hij terugkeert naar zijn vaderland, loopt hij het risico gevangen te worden gezet en berecht te worden wegens insubordinatie, waardoor hij alle politieke rechten verliest. Zijn carrière als leider lijkt ten einde. En, volens nolens, leuk of niet, betekent dit ook een abrupt einde voor de conservatieve reactiebeweging, die zich niet alleen zal moeten verdedigen tegen beschuldigingen van terrorisme, maar ook een andere leider zal moeten vinden.
Perfecte voorwendsel om conservatieven te vervolgen
Bovendien heeft de aanval op Brasilia links het perfecte voorwendsel gegeven om de vervolging van conservatieven te intensiveren. Nu heeft de regering een rechtvaardiging om de reactie te onthoofden. Onder het mom van de verdediging van vrijheid en democratie heeft Lula al 1.500 mensen gevangen gezet en nog eens tienduizend mensen opgesloten. Omdat zij de mislukte staatsgreep zouden hebben gesteund, wordt gesproken over het aftreden van enkele pas gekozen centrum-rechtse gouverneurs en hun vervanging door federale burgemeesters. Vanaf nu kan elke tegenstander, echte of vermeende, van Lula worden behandeld als een potentiële terrorist. Daartoe zal bij het ministerie van Justitie een "klachtencentrale" worden geopend, waar elke burger, zelfs anoniem, iedereen ervan kan beschuldigen een bolsonarista te zijn en dus strafrechtelijk vervolgd te kunnen worden.
‘Extreem-rechts saboteerde extreem-rechts’
Na de afwijzing door het publiek van het geweld van afgelopen zondag werd de oprichting van een CPI (Comissão Parlamentar de Inquérito) aangekondigd, om alle potentiële tegenstanders van Lula op te sporen. Een echt Comité de Salut Public in Jacobijnse trant. "Het was een schot in de roos," merkt de linkse filmmaker Dodo Azevedo op, "extreem-rechts heeft zelf de eigen projecten van extreem-rechts gesaboteerd" [4]. Maddeleine Laksco, columniste voor UOL, het grootste IT-platform van Brazilië, denkt er net zo over: "Dit was de zelfmoord van rechts in Brazilië. Rechts zal ons land gedurende minstens twee decennia niet kunnen regeren" [5]. En ook in het buitenland wint deze lezing terrein. In de Nuova Bussola Quotidiana stelt Luca Volonté dat "de aanval op de instellingen Lula dient om zijn macht te versterken".
Zat Lula’s partij erachter?
De strategische fouten bij de aanval op de instellingen zijn zelfs zo talrijk dat meer dan één commentator de hypothese heeft geïnsinueerd dat Lula's Arbeiderspartij, de grote begunstigde van de wandaden in Brasilia, er zelf achter zat. De bekende columnist Fernão Lara Mesquita vraagt zich bijvoorbeeld af waarom de demonstranten, na alles te hebben geplunderd en bevuild (en zelfs overal uitwerpselen te hebben achtergelaten), zich spontaan terugtrokken in plaats van het veroverde plein bezet te houden. En waarom deed de regering, hoewel ze dagen van tevoren op de hoogte was van de aanslag, niets om deze te voorkomen, maar vergemakkelijkte ze deze juist door bijvoorbeeld openbare gebouwen niet te beschermen [6]?
Alle troeven nu bij Lula
Volgens Mesquita is met de aanslag in Brasilia het machtsevenwicht grondig veranderd. Tot voor kort verkeerde Lula in zwaar weer, omdat hij niet kon rekenen op een meerderheid in het Congres of in de regio's. Het zou moeilijk, zo niet onmogelijk zijn geweest om zijn dictatoriale projecten uit te voeren. Hijzelf had in de eerste ministerraad verklaard: "De strijd zal lang en moeilijk zijn". Nu heeft de marxistische president het voor het zeggen en kan hij doen wat hij wil.
Wat een enorme transformatie! Wat een verschrikkelijke hara-kiri!
Dit artikel verscheen eerder op atfp.it.
Voetnoten:
[1] Gabriel Sestrem, “Alexandre de Moraes atua como se fosse dono do país”, Gazeta do Povo, 23-08-2022.
[2] Cristian Klein, “Moraes: Fake news e milícias digitais contra eleições serão combatidas com a força da lei”, Valor, 20-4-2022.
[3] Ana Patricia Cardoso, Brasileiros reagem a assalto ao Congresso. O bolsonarismo é um cancro, Contacto, 9 gennaio 2023.
[4] Ibid.
[5] https://noticias.uol.com.br/po...
[6] https://www.youtube.com/watch?...
Laatst bijgewerkt: 23 november 2023 12:48