Droogte op de Hoge Veluwe. Klimaatlinks wil dat praktisch heel Nederland er zo uitziet.
Schrale velden en vochtige heiden: dit is wat links met ons land wil
Nederland is een gecultiveerd land. Schrale heiden zijn vruchtbare akkers geworden. Maar de klimaatbeweging wil dat allemaal terugdraaien. Hoogst onverstandig, stelt bioloog dr. Jan A. Schulp in een gastbijdrage.
Koninkrijk van sloppen
In 1830 telde Nederland twee miljoen inwoners. De meesten van hen waren slecht gevoed, slecht gekleed en slecht behuisd. Er waren grote aantallen bedelaars en werklozen. Wie werk had leefde in het algemeen een marginaal bestaan op een dieet van aardappelen en weinig anders. Een koninkrijk van paupers; een koninkrijk van sloppen, zoals historicus Auke van der Woud het uitdrukt.
Hoogveen en vochtige heidevelden
Datzelfde Nederland telde duizenden vierkante kilometers natte grond: hoogveen of vochtige heide met kleine fijne mooie plantjes als dopheide, lavendelheide, bruine en witte snavelbies, beenbreek, een paar soorten kleine orchideeën, klokjesgentiaan, vele soorten kleine zeggen, en vleesetende plantjes als zonnedauw (drie soorten) en vetblad. En dan nog een aantal verschillende mossen, namelijk vele soorten veenmos en haarmos. Plus drie soorten wolfsklauw, dat zijn varenachtige planten. Kortom, een vegetatie waarbij de plantkundige in mij gaat likkebaarden.
Schrale graslanden
Er waren ook droge heidevelden, ongeveer tienduizend vierkante kilometer, met voornamelijk struikheide, een beetje jeneverbes en wat grassen. In andere delen van het land waren ook honderden vierkante kilometers schrale vochtige graslanden aanwezig. Een rijkdom aan kleine zeggesoorten – op de weinige plaatsen waar deze vegetatie nog aanwezig is heb ik 50 jaar geleden wel 7 soorten per vierkante meter geteld, diverse gentianen, heel kleine en zeldzame soorten paardenbloemen en alweer kleine fijne orchideetjes.
Land leverde weinig voedsel op
Leverden deze terreinen nu ook een bijdrage aan de voeding van de bevolking? Dat viel erg tegen. Eens in de heel veel jaren kon je een stukje hoogveen afbranden en daar een keer boekweit op zaaien. Een paar honderd kilo per hectare leverde dat op (ter vergelijking: een hectare tarwe levert tegenwoordig 9 ton en een hectare aardappels 70 ton).
Lees ook: Waarom kunnen klimaatactivisten kernenergie niet accepteren?
Heide werd schraler en schraler
De droge heide werd afgevreten door schaapskudden en ongeveer de helft van mest en urine kwam in de schaapskooi terecht. Daarmee werden weinige vierkante kilometers akkerland op de essen vruchtbaar gemaakt. En de heide werd schraler en schraler. De schrale graslanden werden eenmaal per jaar gemaaid en leverden dan per hectare een paar honderd kilo hooi.
Landbouwchemie
In de jaren ’30 van de 19e eeuw kwam de landbouwchemie op. Von Liebig ontdekte dat planten konden groeien op eenvoudige verbindingen van een beperkt aantal elementen. De elementen waar het vaakst een tekort aan bestond waren kalium, fosfor en stikstof, allemaal in de vorm van verbindingen.
Stikstof binden
Kali en fosfor waren niet zo’n probleem: die konden eenvoudig als delfstoffen gewonnen worden. Stikstof was een ander verhaal: planten kunnen de stikstof uit de lucht niet gebruiken; alleen de stikstofverbindingen ammoniak (stikstof gebonden aan waterstof) en nitraat (stikstof gebonden aan zuurstof) kunnen dienen als plantenvoedsel. En dat binden van de stikstof …. dat is nou juist het probleem!
Ontlasting van vogels bood uitkomst
Een klein deel van de oplossing lag in Zuid-Amerika: op sommige eilanden waren dikke lagen half-fossiele vogelontlasting aanwezig: guano. Rijk aan gebonden stikstof, vooral ureum en ammoniumzouten. Het spul moest wel per schip naar Europa gebracht worden en dat was erg duur.
Kunstmest uitgevonden
De grote doorbraak voor de bemesting met stikstofverbindingen vond plaats in 1908, toen Fritz Haber een manier ontwikkelde om door toepassing van extreme hitte en hoge druk uit stikstofgas en waterstofgas ammoniak te maken. Door ammoniak vervolgens met zuurstof te oxideren met zuurstof kon er nitraat gemaakt worden. Et voilà: kunstmest.
Heide en hoogveen verdwenen
Toen was er geen houden meer aan de ontginningen: heide en hoogveen verdwenen als sneeuw voor de zon. De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten slaagde er nog in om relatief grote heide- en hoogveengebieden aan te kopen en deze te behouden. Maar het was een schamel restant vergeleken, met de vele duizenden vierkante kilometers die er eerst waren.
Tragisch feit
Rond de vorige eeuwwisseling kwam er langzamerhand een bevolkingsgroep op die geïnteresseerd was in de flora en de fauna, en die ook tijd en geld had om naar natuurgebieden toe te reizen. Tragisch: toen er volop heide en hoogveen was liep iedereen met honger in de hals rond en konden de planten en dieren in deze gebieden niemand wat schelen, en toen ze zeldzaam geworden waren verlangden een aantal beter opgeleide Nederlanders – die ruim voldoende te eten hadden – terug naar de schrale heiden en venen.
Lees ook: Klimaatdwang: totalitaire warmtewet moet Nederlanders van aardgas afkrijgen
Nederlanders maakt het niet uit
De gewone Nederlanders zullen die schrale vegetaties worst wezen. Gewone grasjes, toch? Zij vinden de Keukenhof veel mooier, en, laten we wel wezen, die is ook prachtig. En behoorlijk voedselrijk.
Terug naar de armoe van vroeger
Maar nu moet de hele hoogproductieve landbouwsector geslachtofferd worden om deze weinige, relatief kleine voedselarme natuurgebieden te behouden. De landbouw moet ‘biologisch’, zonder kunstmest of bestrijdingsmiddelen. Terug naar de lage opbrengsten van de 19e eeuw.
Waar haal je 40 ton aardappelen vandaan?
Tegenwoordig haalt een professionele akkerbouwer die gangbaar werkt 70 ton aardappels van een hectare. Een even professionele akkerbouwer die biologisch werkt haalt de 30 ton, een tekort dus van 40 ton. Dat klopt met mijn eigen ervaringen, tussen haakjes. Op mijn volkstuin werk ik biologisch (die luxe kan ik mij veroorloven; als mijn eigen aardappels op zijn is er de groenteboer; ik ben per slot van rekening maar een hobbyteler) en als ik mijn opbrengsten van 10 vierkante meter omreken naar een hectare dan kom ik precies op 30 ton uit. Maar wil Frans Timmermans mij dan even uitleggen waar die ontbrekende 40 ton per hectare vandaan moet komen?
Voorrang voor de landbouw
We worden nu net ermee geconfronteerd dat onze ‘voedselzekerheid’ helemaal zo zeker niet is. De graanschuren van Europa zijn onbereikbaar geworden. Misschien toch maar voorrang voor de landbouw, en laten we de 25 miljard die geoormerkt staan voor de niet bestaande ‘stikstofcrisis’ beter gebruiken om onze defensie, in samenwerking met onze NAVO – bondgenoten, op het noodzakelijke peil te brengen.
Dr. Jan A. Schulp (1945) studeerde biologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, met een doctoraal van plantkundige vakken en microbiologie. Aan dezelfde universiteit promoveerde hij op een microbiologisch proefschrift over genetica en fysiologie van een nitraat afbrekende bacterie.
Laatst bijgewerkt: 2 januari 2023 11:34