De valse aanval op prijsopdrijving is de snelste weg naar een socialistische economie in Venezolaanse stijl
Econoom Friedrich von Hayek wees er ooit op dat de charme van prijsvorming voortkomt uit het feit dat deze niet gepland is en niet door mensen bewust wordt gecreëerd. Prijzen maken complexe processen eenvoudiger door een standaardruileenheid te bieden. Ze zorgen voor een soepele interactie bij hindernissen zoals stijgende transportkosten, materiaaltekorten en consumentenvoorkeuren.
Overheid grijpt in
Dit delicate prijsmechanisme kan echter worden vernietigd als de overheid ingrijpt door prijzen kunstmatig vast te stellen. Hayeks mentor, Ludwig von Mises, waarschuwde dat door de overheid opgelegde prijzen, losgekoppeld van de productierealiteit, leiden tot schaarste, inflatie en een bloeiende zwarte markt.
'Prijsopdrijving' als boosdoener
In de Verenigde Staten wordt prijscontrole voorgesteld als oplossing voor de steeds stijgende kosten van levensonderhoud en voedsel. De vermeende boosdoener voor de hogere prijzen is “prijsopdrijving”. Hebzuchtige bedrijven zouden de prijzen verhogen om recordwinsten te maken ten koste van de armen en de middenklasse.
Lees ook: Hoe marxisme het onderwijs ruïneerde
“Antwoord op een probleem dat niet bestaat”
De voedingsindustrie is een van de vele sectoren die zich verzetten tegen het plan om prijsopdrijving tegen te gaan. Bedrijven ontkennen de beschuldigingen van hebzucht en laten zien waarom deze beschuldigingen onjuist zijn. Toen de National Grocers Association werd gevraagd naar het plan om prijsopdrijving tegen te gaan, zei de organisatie: "Het is een antwoord op een probleem dat niet bestaat." De vereniging benadrukte dat haar leden met dezelfde stijgende kosten te maken hebben als consumenten. De meeste bedrijven bieden geen excuses aan voor het stabiel houden van hun winsten; dat is immers de reden waarom ze bestaan.
Vrije markteconomie
Bedrijven hebben moeite om het hoofd boven water te houden door de door de overheid opgelegde prijsmaatregelen, omdat deze geen rekening houden met de aard van een vrije markteconomie. Een dergelijk beleid komt voort uit de arrogantie van politici die denken dat zij het beter weten dan alle belanghebbenden in het bedrijfsleven. Brian Cornell, CEO van Target, zegt: “Bedrijven kunnen het zich niet veroorloven om in een concurrerende sector als de detailhandel aan prijsopdrijving te doen.”
‘Prijsregulering werkt niet’
De voormalige minister van Handel en CEO van Kellogg, Carlos Gutierrez, verklaarde: “Ik dacht dat we inmiddels wel geleerd zouden hebben dat prijsregulering niet werkt. Het heeft juist het tegenovergestelde effect. Het verergert de inflatie, leidt tot tekorten en creëert een zwarte markt.” Vooral voedselproducenten hebben te maken met uitdagingen als snel stijgende loonkosten en onzekere toeleveringsketens. Leiders in de sector geven aan dat een langdurige stijging van de bedrijfskosten heeft geleid tot hogere prijzen. Ze wijzen erop dat de winstmarges van voedselproducenten en -verkopers kleiner zijn dan in andere sectoren. Ze ontkennen ten stelligste dat ze woekerwinsten maken.
Linkse mantra’s
Socialisten zijn er snel bij om deze bedrijven af te schilderen als hebzuchtige uitbuiters van de markt in tijden van economische onrust. Prijzen opdrijven is een typisch mantra dat linkse politici gebruiken om de inflatie die zij zelf veroorzaken, aan anderen te wijten. Door de coronapandemie zijn de prijzen van veel consumptiegoederen sterk gestegen. Producenten hadden te maken met problemen in de toeleveringsketen en stijgende kosten voor grondstoffen, brandstof en transport. Tegelijkertijd stimuleerde een slecht doordacht federaal stimuleringsprogramma de bestedingen, wat op zijn beurt weer leidde tot meer inflatie.
Waarde van product verandert niet
Een manier waarop voedselproducenten de pijn van de hogere prijzen verzachtten, was door de verpakkingsgrootte van producten iets te verkleinen, terwijl de prijs voor de consument gelijk bleef. Oud-president Joe Biden heeft bedrijven hierop aangesproken via Instagram en noemde het “shrinkflation” (krimpflatie). Hoewel het niet illegaal is, zien velen het als een misleidende manier om de prijzen voor consumenten te verhogen zonder hun toevlucht te nemen tot prijsverhogingen.
Federaal verbod lost niks op
Linkse politici stellen een federaal verbod op prijsopdrijving voor. Zo wordt bijvoorbeeld voorgesteld om grote bedrijven te verbieden buitensporige winsten te maken op voedsel. De campagne belooft de Federal Trade Commission en de procureurs-generaal van de verschillende staten nieuwe instrumenten te geven om overtreders te onderzoeken en te bestraffen, en zich te richten op deals die grote voedingsbedrijven in staat stellen de prijzen te verhogen en de concurrentie te verstikken.
“Talismanwoord”
“Prijzen opdrijven” is wat prof. Plinio Corrêa de Oliveira, de oprichter van TFP, een “talismanwoord” noemde. De katholieke denker en man van actie merkte op hoe links vaag gedefinieerde, emotioneel geladen woorden met meerdere betekenissen gebruikt om zijn agenda te bevorderen. ‘Prijzen opdrijven’ kan dus alles betekenen wat links wil dat het betekent om zijn agenda door te drukken. Het woord wordt gebruikt om het lijden van consumenten en onbewezen hebzucht van bedrijven aan te duiden.
Lees ook: Drie belangrijke lessen uit de Amerikaanse aanval op Iraanse nucleaire installaties
Niet concreet en niet haalbaar
Links heeft niet verduidelijkt wat buitensporige winsten of andere belangrijke aanklachten inhouden, waardoor bedrijfsleiders sceptisch staan tegenover de haalbaarheid van dergelijke voorstellen. Grote voedselproducenten maken geen misbruik van consumenten, maar doen juist consumentvriendelijke inspanningen om hogere boodschappenrekeningen tegen te gaan. Amerikaanse retailgiganten als Walmart verhogen hun investeringen in goedkopere huismerkproducten. Veel voedselproducenten hanteren geleidelijke prijsverhogingen, grotere kortingen en lanceren nieuwe productlijnen om de schok te verzachten.
Krimpflatie
Voedselproducenten wijzen erop dat zelfs krimpflatie consumenten kan helpen door producten betaalbaarder te maken, aangezien het aanpassen van de productgrootte aan het budget van consumenten juist bijdraagt aan continue aankopen. Bedrijfsleiders en economen verwerpen echter prijsregulering voor de hele economie als remedie tegen inflatie. Econoom David Autor antwoordde botweg: “Prijsregulering kan natuurlijk prijzen beheersen, maar het is een vreselijk idee, met mogelijk ernstige gevolgen!” Kijk maar naar elk land dat dit heeft ingevoerd.
Prijsregulering vernietigt de economie
Politici beweren dat prijsregulering de armen zal helpen. In plaats van de armen uit de armoede te halen, vernietigt het over het algemeen de economie en maakt het iedereen armer. Gezonde economen stellen een andere aanpak voor, geen demagogie. Een manier om inflatie te bestrijden zou zijn om beleid te bevorderen dat het aanbod van goedkope energie en essentiële goederen en diensten stimuleert, waardoor de consumentenprijzen kunnen dalen. Deze aanpak komt iedereen ten goede: bedrijven, consumenten en de economie als geheel.
Narratief belangrijker dan oplossingen
De linkse politiek houdt echter niet van een dergelijke oplossing, omdat deze niet past in haar ideologische mal van klassenstrijd. Prijscontrole is een manier om het verhaal van rijk en arm te creëren dat landen naar socialisme en staatscontrole van de industrie leidt. Het leidt tot de erbarmelijke omstandigheden van het socialisme van Chavismo in Venezuela. Het heeft de meest welvarende economie van Latijns-Amerika veranderd in een hopeloos geval van armoede, chaos en criminaliteit. Prijscontrole heeft in geen enkel socialistisch of communistisch land gewerkt. Waarom zou het hier nu wel werken?
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 30 juni 2025 13:23