Henri Bontenbal en Rob Jetten
Het eerste akkoord van D66 en CDA: dit zijn de 10 slechtste plannen
D66 en CDA presenteren hun eerste akkoord voor een nieuw kabinet. Dit zijn de slechtste plannen van partijleiders Rob Jetten en Henri Bontenbal.
Plan 1: Stikstofdoelen handhaven, maar wel 100.000 woningen per jaar bouwen
Nederlandse politiek is erg gericht op het zoeken van consensus. Daardoor ontbreekt nogal eens het besef dat je niet van twee walletjes kunt eten. D66 en CDA willen “100.000 woningen per jaar realiseren”. Ondertussen blijven de stikstofdoelen voor 2026 overeind. Beide doelen halen is simpelweg onmogelijk: zelfs al bouw je slechts 1 woning per jaar, dan overschrijd je de stikstofregels. Immers de ontlasting van één gans op een akker leidt al tot overschrijding van de extreem strikte regels.
Plan 2: Boeren nog meer “reductiedoelen” geven
CDA-leider Henri Bontenbal maakte in het (onderhand weggepoetste) verleden geen geheim van zijn dedain voor de boeren: “Waarom maken we dit deel van onze achterban zo belangrijk?” Wellicht omdat boeren voor voedselzekerheid zorgen in een tijdperk van geopolitieke instabiliteit? D66 en CDA gaan de boer dwarszitten met “reductiedoelen voor stikstof, CO2 en water”. De partijen willen het uitkopen van boeren (een opmaat naar onteigening) voortzetten en de Natura2000-gebieden handhaven. Daarom zijn we weer terug bij de Rutte-jaren. Jetten en Bontenbal hangen weer het zwaard van Damocles boven het hoofd van de agrariërs: in het akkoord ontbreekt de belofte dat er niet aan onteigening wordt gedaan.
Plan 3: De overheid nóg meer laten “investeren”
Een stokpaardje van links is dat de publieke sector is uitgekleed. Zoals Frans Timmermans zei: “De afgelopen kabinetten hebben stap voor stap teruggeduwd en uitgehold.” Dat klopt niet: de Rijksoverheid is gegroeid van 109.000 fte in 2015 naar 157.000 fte in 2024. De collectieve lastendruk steeg in de periode 2010-2023 van 35,5% naar 39%. Toch kiezen Jetten en Bontenbal voor “verhogen van de publieke investeringen”, met een “Nationale Technologiestrategie” en een “Nationale Investeringsinstantie”. Dat betekent: nog meer regels, nog meer bureaucratie, nog meer ambtenaren, nog meer overheid.
Lees ook: Frans Timmermans op de vingers getikt door X: ‘Overheid is niet uitgehold’
Plan 4: De Europese Unie nóg meer macht geven
Bij “overheid” denken CDA en D66 aan Den Haag, maar ook aan Brussel. “Voor onze financiële keuzes volgen we het Europees kompas. Nederland is immers een trotse grondlegger van de Europese Unie. Samen kunnen we meer: van handel tot veiligheid.” Daarmee verlenen de partijen steun aan de grootheidswaanzin van Ursula von der Leyen, die zich uit in EU-censuur van rechtse stemmen op het internet, de invoering van Europese staatsschuld en het duwen van Nederlandse pensioenfondsen naar nog meer investeringen in verlieslatende klimaatprojecten.
Plan 5: “We zetten vol in op elektrificatie”
Het Nederlandse energienet staat op omvallen. Bedrijven krijgen geen aansluiting op het net en kunnen daardoor niet groeien. Burgers worden door de overheid met een voorlichtingscampagne al voorbereid op langdurige stroomuitval. Een belangrijke oorzaak voor de congestie is de elektrificatie: het overstappen van fossiele brandstoffen naar elektriciteit. In plaats van (aard)gas terug te nemen, drukken D66 en CDA het pedaal van hun elektrische auto diep in: “We zetten vol in op elektrificatie”. Lichtpunt is wel: het aardgasverbod – lange tijd een speerpunt van Jetten én Bontenbal – komt niet voor in het akkoord.
Plan 6: Het invoeren van rekeningrijden voor een beter klimaat
Frans Timmermans is weg, maar de geest van zijn Green Deal waart nog rond op de burelen van D66 en CDA. De partijen willen een “volledig circulaire economie in 2050”. Ze “hervormen de autobelastingen, zodat niet voor bezit maar voor gebruik wordt betaald.” Kortom: rekeningrijden wordt ingevoerd. Op zich is dat geen ramp, behalve dat zo’n ‘hervorming’ meestal uitdraait op een stapeling van nieuwe belastingen op de huidige.
Plan 7: Het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek
Hetzelfde mechanisme zie je bij het plan van D66 en CDA om de hypotheekrenteaftrek af te bouwen. Ook daar wordt compensatie beloofd, en wel via een lagere inkomstenbelasting. Dat is onaannemelijk: beloftes zijn weinig waard in Den Haag en over een paar jaar zal er vast weer een nieuwe klimaatcrisis zijn die maakt dat de belastingdaling nu echt even niet kan.
Plan 8: Vluchtelingenwerk toegang geven tot alle asielzoekerscentra
Migratie is hét thema van de Nederlandse politiek. D66 wist veel stemmen te winnen met (naar verhouding) rechtse retoriek over asiel. We lezen daar het een en ander van terug in het akkoord, bijvoorbeeld dat “asielaanvragen buiten Europa kunnen worden ingediend en afgehandeld”. Maar tegelijk willen de partijen de Spreidingswet behouden en dat Vluchtelingenwerk “op alle [AZC-]locaties actief kan zijn”. Wat heeft pro-migratie lobbyclub te zoeken op AZC’s? Wat kunnen zij wat COA en IND niet kunnen?
Plan 9: Asielzoekers krijgen “het recht om aan het werk te gaan”
Asielzoekers hebben al voorrang op sociale huurwoningen. Daar zwijgt het akkoord over: mogelijk blijft de voorrangsregel gelden. Wat D66 en CDA wel noemen is “het recht om aan het werk te gaan” voor “mensen met een goede kans op een verblijfsvergunning.” Werk betekent natuurlijk ook toegang tot de betreffende sociale voorzieningen, zoals de WW. Het hoofddoel van het asielbeleid is daarmee niet terugkeer naar het thuisland, maar snelle participatie in de samenleving. Waarbij, zo durven we te voorspellen, het grootste deel van de asielzoekers die nu binnenkomt, over 10 jaar een uitkering geniet. Reken maar dat dit D66- en CDA-plan opgemerkt wordt bij toekomstige asielzoekers in Nigeria, Afghanistan en Marokko. Zet je maar schrap voor de volgende asielgolf.
Lees ook: Dit zijn de D66-plannen: '5.000 extra asielzoekers per jaar erbij, om te beginnen'
Plan 10: Linkse ngo’s krijgen weer meer geld voor ‘ontwikkelingshulp’
Eén van de weinige dingen die kabinet-Schoof gedaan kreeg, was het bezuinigen op ‘ontwikkelingshulp’. We zetten het tussen aanhalingstekens, want dergelijke hulp leidt niet tot de ontwikkeling van Derde Wereldlanden (dat doet kapitalisme). Veel ontwikkelingshulp is links-ideologische zendingsdrang, waarbij met Nederlands belastinggeld abortus en gender opgedrongen worden aan Afrikanen. D66 en CDA willen nu “méér geld voor ontwikkelingshulp”, omdat dit “de grondoorzaken van vluchtelingenstromen en conflicten” kan aanpakken, een claim die weerlegd is door verschillende migratiekenners. Meer ontwikkelingshulp leidt juist tot meer migratie.
Linkse oriëntatie
Het eerste akkoord van D66 en CDA is summier. Talloze onderwerpen komen niet aan bod. Wat willen de partijen met het pensioendossier? Hoe zien ze de grondwettelijke vrijheid van onderwijs, waar Henri Bontenbal over struikelde in de verkiezingen? Hoe staan Bontenbal en Jetten tegenover erfbelasting? In verdere onderhandelingen met partijen als VVD, GroenLinks-PvdA en JA21 zal over deze zaken gesproken worden.
Rechtse gesprekspartners
De oriëntatie van D66 en CDA is in ieder geval duidelijk links. Dit ondanks de rechtse verkiezingsretoriek van Rob Jetten en het semi-conservatieve fatsoenspleidooi van Henri Bontenbal. Beseffen zij wel dat van de vijf grootste gesprekspartners (PVV, VVD, GroenLinks-PvdA, JA21 en FvD) er vier aan de rechterzijde van het politiek spectrum zitten? Zien zij wel dat hardlinks (GroenLinks-PvdA, Volt, PvdD, SP) van 35 naar 27 zetels is gegaan?
Links beleid loopt stuk op realiteit
We dreigen na een (relatief) rechtse stem weer een links beleid te krijgen: een constante in de Nederlandse politiek. Maar links beleid betekent echter nog niet linkse realiteit. Toen de ‘ondernemerspartij’ VVD in 2018 de klimaatagenda van GroenLinks ging uitvoeren, terwijl deze partij niet eens in het kabinet zat, liepen de plannen stuk op de weerbarstige realiteit. Veel ambitieuze klimaatprojecten werden afgeschaald of afgeblazen. Zoals het aardgasverbod, waar Jetten en Bontenbal zich jarenlang hardmaakten.
Laatst bijgewerkt: 4 december 2025 07:54