Goede hekken maken goede buren
"Er is iets dat niet van een muur houdt," schreef de dichter Robert Frost. In de openingszin van zijn beroemde gedicht Mending Wall verkent Frost een van de mysteries van de gevallen menselijke natuur. Iedereen voelt zowel een behoefte aan orde en afgrenzing, als een zekere afkeer ervan. De vraagstelling in zijn gedicht over de rol van muren probeert deze tegenstrijdigheid te verklaren.
Behoefte aan en tegelijk afkeer van afgrenzing
Terwijl Frost de eenvoudige taak uitvoert om een stenen muur op zijn boerderij te herstellen, werkt de dichter samen met zijn buurman om de schade van tijd en weer te herstellen die stenen van de afscheiding hebben geslingerd. Hij merkt het werk van jagers op die gaten hebben gemaakt om verborgen konijnen op te sporen. De stenen muur heeft grote gaten waardoor "zelfs twee naast elkaar kunnen passeren."
Licht op migratieprobleem
Frosts beschouwing over de stenen omheining tussen zijn erf en dat van de buurman, kan licht werpen op de problemen aan onze nationale en internationale grenzen, bijvoorbeeld rond Middellandse Zee en recent tussen Polen en Wit-Rusland. Er is echt "iets [in ons] dat niet van een muur houdt." Er is een gewelddadige drang "die het neer wil halen," verklaart Frost met nadruk. Er is een verborgen sympathie voor het laten verloederen van de dingen, terwijl er tegelijkertijd een vermoeden is dat orde nodig is.
Grens is uiting van voorzichtigheid
In het huidige debat over landsgrenzen zit er wel degelijk iets van het dilemma van Frost. Een groot deel van het gekibbel over een grensmuur gaat niet over de grootte en vorm van een eventuele barrière om illegalen tegen te houden. De progressieve linkse woede tegen grenshekken en -muren heeft veel te maken met de aard van grenzen. Muren, grenzen en hekken zijn immers uitingen van tempering en voorzichtigheid. Zij geven aan dat er verschillen zijn tussen dingen aan de ene en aan de andere kant. Grenzen bevestigen dat sommige dingen beter gescheiden kunnen blijven om de vrede te bewaren.
Muren zeggen 'nee'
Grenzen beveiligen het eigendom van individuen tegen degenen die geen of minder bezit hebben. Zij beschermen de soevereiniteit van landen en volken tegen hen die zonder toestemming zouden kunnen binnenkomen of hen kwaad zouden kunnen doen. Muren zijn dus niet geliefd, want muren zeggen "nee". Velen geloven ten onrechte dat elk "nee" kwetsend is en mensen doet lijden. En dus, zo beweren radicalen, moeten hekken worden geëlimineerd; ze zijn niet inclusief. De aarde is van iedereen. Muren moeten neergehaald worden.
De muur van het Vaticaan. Bron afbeelding: Krzysztof Golik - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/...
Jean-Jacques Rousseau
Grenzen en muren hebben dus altijd vijanden gehad die klaar staan en stonden om ze neer te halen. Zo ook Jean-Jacques Rousseau, die al in de achttiende eeuw een anti-murenvisie propageerde. De beroemde Franse filosoof verklaarde: "De eerste die een stuk grond omheinde en het in zijn hoofd haalde om te zeggen 'dit is van mij' en mensen vond die simpel genoeg waren om hem te geloven, was de ware stichter van de burgermaatschappij".
'Aarde behoort aan niemand toe!'
Rousseau speculeert verder: "Welke misdaden, oorlogen, moorden, welke ellende en verschrikkingen zouden de mensheid bespaard zijn gebleven als iemand, terwijl hij de palen ontwortelde of de gracht dichtgooide, tot zijn medemensen had geroepen: Hoedt u ervoor naar deze bedrieger te luisteren: u bent verloren als u vergeet dat de vruchten aan allen toebehoren en de aarde aan niemand!" Rousseau's dramatische betoog bevat een grote dwaling die in strijd is met de leer van de Kerk en de ervaring van de werkelijkheid.
Lees ook: Nederland stroomt vol met asielzoekers: Den Haag dwingt gemeenten tot opvang
Aarde is voor allen
De grote fout is de bewering dat de Aarde aan niemand toebehoort. Revolutionairen zouden verbaasd kunnen zijn te horen dat de Kerk inderdaad leert dat de aarde gemaakt is om door allen te worden gedeeld. Echter, de natuurwet geeft geen regels over hoe de aarde gedeeld moet worden. Dat werd overgelaten aan het menselijk verstand.
Gemeenschap van goederen
Zo leert Thomas van Aquino: "De gemeenschap van goederen wordt aan het natuurrecht toegeschreven, niet omdat het natuurrecht voorschrijft dat alle dingen gemeenschappelijk moeten worden bezeten en dat men niets als het zijne mag bezitten: maar omdat de verdeling van bezittingen niet volgens het natuurrecht geschiedt, maar veeleer is voortgekomen uit een menselijke overeenkomst die tot het positieve recht behoort”. Het eigendomsrecht is dus niet in strijd met de natuurwet, maar een door het menselijk verstand bedachte aanvulling daarop.
Grenzen nodig tegen egoïsme
De antipathie tegen muren heeft welbeschouwd dus enige basis in de werkelijkheid. Als er geen egoïsme of hebzucht zou zijn, zou de hele mensheid harmonieus samenleven zonder grenzen. De trieste realiteit van onze ervaring is echter dat hebzucht en egoïsme wel degelijk bestaan, hoezeer de wereld ook probeert ze te ontkennen of onderdrukken. De gevallen mensheid verzet zich van nature tegen de ordelijke beperkingen die de ongebreidelde hartstochten onder controle houden. Muren zijn nodig om de vrede te bewaren. Grenzen beveiligen het eigendom van individuen. Ruzies ontstaan wanneer er geen scheiding is tussen de dingen die de één bezit en die van een ander zijn.
Vrede en harmonie bewaren
Hoewel de aarde dus is gemaakt om door allen te worden gedeeld, roept de gevallen natuur op tot privé-eigendom, zodat door zorg te dragen voor datgene wat strikt van jezelf is, de vrede en harmonie van de samenleving worden bewaard. Het is bekend dat wat gemeenschappelijk is voor allen, vaak door niemand wordt verzorgd. Want, zoals Aristoteles opmerkt, als bezit gemeenschappelijk is, "zullen er klachten ontstaan tussen degenen die veel genieten of nemen maar weinig werken en degenen die minder nemen maar meer werken". Rechtvaardigheid vereist dus dat er eigendom is en muren die het bezit veilig stellen. Thomas van Aquino merkt in navolging van Aristoteles op dat "ruzies vaker ontstaan wanneer er geen verdeling is van de dingen die men bezit."
Compensatie voor inspanning
Deze verdeling in de vorm van hekken of muren is dus nodig om harmonie en welvaart te bewaren. Wanneer individuen duidelijk weten wat van hen is, zullen zij het meest efficiënt gebruik maken van hun eigen middelen. Zij zullen zichzelf voldoende gecompenseerd zien voor hun inspanningen. Iedereen profiteert van deze verdeling. Christelijke naastenliefde wordt mogelijk omdat mensen datgene bezitten wat aan anderen kan worden gegeven.
'Wat gemeenschappelijk is krijgt aandacht'
Zo bevestigt de filosoof Albertus de Grote dat "iedereen van nature geneigd is meer aandacht te schenken aan wat van hem is dan aan wat gemeenschappelijk is; zodat als dit beter wordt gecultiveerd het ook tot goede bloei zal komen waar allen bij betrokken zijn". Het juiste christelijke concept van eigendom met muren bevordert het welzijn van een wereld die door allen wordt gedeeld. Het voorkomt de wreedheid van Rousseau's helse wereld zonder omheiningen waar "de vruchten aan allen toebehoren en de aarde aan niemand!"
Lees ook: Retorische trucs moeten het westen rijp maken voor massamigratie
Ontaarding door onduidelijke grenzen
Om terug te komen op het gedicht van Frost: het is niet genoeg dat er muren zijn. Ze moeten ook periodiek worden hersteld. Dit vergt een voortdurende inspanning om de grenzen te bewaren die boeren en boerderijen van elkaar scheiden. Muren die niet onderhouden worden kunnen leiden tot ruzies en geschillen. Wanneer grenzen onduidelijk worden, kan dit leiden tot ontaarding in dubbelzinnige situaties die door de gevallen menselijke natuur worden uitgebuit om de vrede te verstoren.
Buurman
Zelfs wanneer er harmonie lijkt te heersen, zijn onderhouden muren nodig. Frost vraagt zijn buurman op speelse wijze wat hij "binnen wil houden of buiten wil sluiten met zijn muur". Frost zegt plagend dat "zijn appelbomen nooit zullen oversteken om de dennenappels onder zijn buurmans dennenbomen op te eten."
Afscheidingen helpen de zelfbeheersing
Hierop antwoordt de buurman eenvoudig: "Goede hekken maken goede buren." Het is zijn eeuwenoude erkenning van de gevallen natuur. Hij begrijpt wellicht de theologie van de erfzonde niet en wil ook niet het geciteerde gezegde analyseren. Hij herhaalt slechts de traditie die hem is overgeleverd. Zo begrijpen ook zovelen niet de noodzaak van grenzen en zelfbeheersing. Ze willen muren afbreken omdat deze "nee" zeggen. Zij die de orde verdedigen zijn vaak als de buurman die oude gezegden en tradities herhaalt zonder te begrijpen waarom "nee" zeggen essentieel is. Zij moeten begrijpen dat muren bestaan omdat zonde en wanorde bestaan.
Goede relaties met de buren
Mensen moeten de mysterieuze aantrekkingskracht van wanorde, die de gevallen mensheid achtervolgt, overwinnen. Alleen door de ongebreidelde hartstochten voortdurend in toom te houden, kan de aarde ontsnappen aan de Rousseauiaanse hel. Inderdaad, "er is iets dat niet van een muur houdt." Maar de alternatieven zonder muren zijn veel te rampzalig om over na te denken. Het is veel beter muren te herstellen en goede relaties met de buren te onderhouden, dan de hellend vlak naar een nieuwe barbarij in te slaan.
Dit artikel van John Horvat II verscheen in het Engels eerder op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 23 november 2023 14:24