Een poging om Alexander Doegin uit te leggen
Lange tijd heb ik geprobeerd het werk te lezen van Alexander Doegin, de goeroe-filosoof van Vladimir Poetin. Velen prijzen zijn kritiek op de moderne liberale wereld en juichen zijn voorgestelde oplossingen toe.
Doegin uitgelegd
Ze zeggen dat hij de sleutel is om het Rusland van vandaag te begrijpen. Mijn inspanningen waren echter niet succesvol. In plaats van helderheid vond ik zijn materiaal wijdlopig, esoterisch en verwarrend. Ondanks vele pogingen kon ik niet veel begrijpen van wat hij zei. Het was dan ook met enige verbazing, en zelfs opluchting, dat ik in de gedrukte editie van First Things van februari 2023 een artikel ontdekte met de titel "Alexander Dugin Explained". Eindelijk bood iemand aan om zijn gedachtegoed uit te leggen, en ik nam gretig de taak op me om het artikel te lezen.
Een gekwalificeerde mening
De auteur, Michael Millerman, is gekwalificeerd om over Doegin te spreken. De inzichten van de Rus hielden hem zo in de ban dat hij Doegins meesterwerk The Fourth Political Way uit 2009 naar het Engels vertaalde. Zijn lange artikel schetst dus beknopt enkele kritische aspecten van Dugins denken. Zijn verhaal heeft mijn twijfels over Doegin echter alleen maar vergroot. Na lezing van het artikel deel ik niet de voorzichtige, doch positieve mening van de auteur over zijn theorieën. Zijn uitleg maakte de esoterische concepten niet duidelijker. Millerman helpt de lezer wel het huidige drama dat zich in Oekraïne ontvouwt te begrijpen.
De vierde politieke theorie
Dat wil niet zeggen dat alles binnen het Doeginisme ingewikkeld en mysterieus is. Millerman schetst in zijn artikel een aantal zaken die gemakkelijk te begrijpen zijn. Zo is Doegin's belangrijkste stelling, die hij "de vierde politieke theorie" noemt, niet moeilijk te begrijpen. Doegin merkt op dat de twintigste eeuw werd gedomineerd door drie ideologische politieke stromingen - het liberalisme, het communisme en het fascisme. Aan het eind van de eeuw waren communisme en fascisme verslagen, en zegevierde het liberalisme alleen als één enkele denkpool.
Triomf bemoeilijkt kritiek
Doegin meent dat deze triomf het moeilijk maakt de crisis binnen het moderne liberalisme te bekritiseren. Daarom worden degenen die zich op legitieme wijze tegen het liberalisme verzetten er vaak van beschuldigd communisten of fascisten te zijn, waardoor verzet onmogelijk wordt gemaakt.
Katholieke basis bij verzet liberalisme
Ik bestrijd deze veronderstelling. Een grote hoeveelheid wetenschap, waarvan een groot deel katholiek is, verzet zich al tweehonderd jaar tegen het progressief-liberalisme binnen de schoot van de liberale samenleving. Zie bijvoorbeeld de encycliek Mirari vos van 15 augustus 1832 van paus Gregorius XVI en de Syllabus Errorum van paus Pius IX (1864). Ook vandaag de dag woedt het debat, nu het liberalisme afbrokkelt en men naar oplossingen zoekt.
Bekritisering liberalisme kan, mits intellectuele ruimte
Deze onjuiste veronderstelling maakt echter de weg vrij voor Doegin's vierde politieke theorie. Hij beweert het probleem van de bekritisering van het liberalisme te doorbreken door een intellectuele ruimte te bieden voor het verkennen van nieuwe mogelijkheden buiten de drie oude kaders. Hij ziet dit als een nooit eerder vertoonde ontdekking, een soort politiek gesneden koek die veel "dansen en juichen" verdient.
Een multipolaire wereld
Deze vierde politieke theorie presenteert een ander paradigma voor hen die het decadente en geglobaliseerde liberalisme willen uitdagen. Binnen deze vierde politieke theorie creëren de verschillende volkeren beschavingen en vormen zij grote beschavingsruimten en -blokken. Kleinere natiestaten genieten de schijn van soevereiniteit onder de paraplu van "politiek georganiseerde, militair capabele beschavingscentra die de polen van een multipolaire wereld vertegenwoordigen".
Oekraïne
Dit multipolaire model is zeer goed vertegenwoordigd in het Oekraïense conflict. Poetin wil Oekraïne terugbrengen naar de Russische beschavingsruimte, ondanks de wens van de bevolking om dat niet te doen.
Lees ook: Plinio Corrêa de Oliveira: een filosofisch zelfportret (3)
Richten op het liberalisme
Een andere duidelijke notie is dat Doegins denken en zijn vierde politieke weg gericht zijn tegen het liberalisme om dezelfde redenen zoals degenen die de traditie verdedigen zich ertegen – dus het liberalisme – verzetten. Het progressief-liberalisme heeft namelijk de neiging instellingen uit te hollen, materialisme aan te moedigen en atomistisch individualisme te bevorderen. Dit liberalisme heeft de weg vrijgemaakt voor het decadente postmodernisme, dat steeds monsterlijkere vormen van politieke en culturele expressie voortbrengt.
Doegin-leer niet conservatieve leer
Daarom valt het voorstel van Doegin de woke wereld aan die identiteit in twijfel trekt, gender ideologie oplegt en critical race theory promoot. De ideeën van Doegin worden dus ten onrechte geïdentificeerd als een klassiek conservatief project omdat hij zich op deze dwalingen richt. Hij zou echter de eerste zijn om toe te geven dat hij niet dezelfde filosofie aanhangt.
Doeginisme; anti-West, maar ook anti-katholiek?
Deze zienswijze geeft aanleiding tot een fundamenteel probleem met het Doeginisme. Zijn aanval op het liberalisme omvat ook alles wat westers en katholiek is. Hij ziet het moderne liberalisme niet als een parasiet op het Westers-christelijke denken en de Aristotelische metafysica, maar als een gevolg daarvan. Het moet worden vervangen door vele paradigma's (ook islamitische) die geheel anders en niet-westers zijn.
Lees ook: Ridderlijkheid is het antwoord op "toxische mannelijkheid"
De connectie met Heidegger
Tot dit punt kan het denken van Doegin tenminste worden begrepen. Maar Millermans binnendringen in de filosofische wortels van het Doeginisme dompelt alles onder in esoterische duisternis. Hij zegt dat de sleutel tot het begrijpen van Doegin te vinden is in de interpretatie door de Rus van Martin Heidegger. Deze bewering verklaart veel van het gewauwel en het mysterie in mijn eerste ontmoetingen met Doegins filosofie.
Onleesbaar, doch belangrijk
Martin Heidegger (1889-1976) is inderdaad een erg lastige persoon om als basis te gebruiken. Zijn boek uit 1927, Sein und Zeiteing, liet de Duitse filosofische wereld opschrikken door zijn complexiteit. De Encyclopedia Britannica geeft een veelzeggend commentaar op het boek: "Hoewel bijna onleesbaar, werd het onmiddellijk van het hoogste belang geacht."
Heidegger en zijn controverse
De Duitse filosoof was een volmaakte zwatelaar en toonaangevend vertolker van het existentialisme en de fenomenologie die de basis vormden van het anti-liberale postmoderne denken. Hij leunde zwaar op Søren Kierkegaard en Friedrich Nietzsche. Hij was ook een aanhanger van Adolf Hitler. Hij werd na de oorlog gevangen gezet vanwege zijn duidelijke nazi-connecties. Zijn reputatie lijkt echter niet door deze banden te hebben geleden. Zijn aanhangers ter linker- en rechterzijde hebben er geen moeite mee hem aan te halen. En dus, als je Doegin wilt begrijpen, is Heidegger je man. Hij is echter niet de mijne.
Een revolutie, geen wijziging
Ik begrijp genoeg van Heidegger om te weten dat het niet de moeite waard is diep te graven in het ondiepe meer van zijn verwarde denken. Ik laat hem liever "onleesbaar" en vermijd zijn existentiële mist. Wat hij voorstelt is geen aanpassing van hoe wij de wereld zien, maar een revolutie die de metafysische fundamenten van het christelijke Westen omverwerpt. Het is een zuiver filosofisch voorstel waarin het christendom op zijn best een ondergeschikte, secundaire rol speelt.
Heidegger over christelijke filosofie
"We weten uit teksten die tijdens Heideggers leven zijn gepubliceerd," schrijft prof. Cyril O'Regan van de Notre Dame, "dat hij vindt dat het christendom het vrije onderzoek onderdrukt; dat 'christelijke filosofie' in wezen een oxymoron is; dat het christelijke denken een keurslijf is van uitleg en in het bijzonder van de constructie van een Eerste Oorzaak." (d.w.z. een schepping). Het volstaat te zeggen dat Millerman vertelt hoe Doegin, Heidegger kanaliserend, ons oproept "om onze gedachten af te wenden van de mainstream metafysische traditie, die spreekt over zijn en wezens, naar de bron van het denkwaardige als zodanig."
Moderne filosofieën bol van door de Kerk weerlegde dwalingen
In het esoterische gebazel van de moderne filosofieën zitten de heidense trekjes van lang door de Kerk veroverde dwalingen. De eeuwige vraag naar het wezen van het zijn kan leiden tot pantheïsme en mystiek.
"Intellectuele Renaissance"
Millerman verheugt zich op "een soort intellectuele renaissance aan de rechterkant" met controversiële figuren als Friedrich Nietzsche en Carl Schmitt, "die na de Tweede Wereldoorlog door links waren toegeëigend" en nu "een meer natuurlijke plaats in het politieke spectrum" vinden. Ook figuren als de islamitische denker René Guénon en de occultist Julius Evola krijgen aandacht. Millerman plaatst Doegin’s door Heidegger aangedreven politieke theorie in deze intellectuele context. Deze verzameling intellectuelen, waarvan de meesten God vijandig gezind zijn, is niet de bron waaruit een katholieke opleving of hergeboorte zal voortkomen
Waarnaar moet worden gezocht?
Dit is het moment om terug te keren naar de filosofische en metafysische wortels van het christendom, niet om elders te zoeken. We moeten de esoterische chaos van de postmoderniteit verwerpen en de voor iedereen toegankelijke kristallijne logica van de kerkelijke leer overnemen. Dit fundament heeft geleid tot een organische christelijke samenleving, gebonden door Gods wet en aangepast aan de menselijke natuur. Zij bracht echte intellectuelen voort zoals de Scholastieken en de heilige Thomas Aquinas – die bij voorgenoemde intellectuelen niet geliefd zijn.
Kerk heeft antwoord op liberale dwalingen
In zijn encycliek Immortale Dei (1885) beschreef paus Leo XIII deze ontstane orde als een waarin "de invloed van de christelijke wijsheid en haar goddelijke deugd de wetten, instellingen en gewoonten van de volkeren, alle categorieën en alle betrekkingen van de burgerlijke maatschappij doordrongen".
Om de dwalingen van het liberalisme te bestrijden heeft de Kerk het antwoord. De katholieke denker Prof. Plinio Corrêa de Oliveira bevestigt dat de christelijke beschaving een oplossing is die de postmoderne leegte kan opvullen. We moeten streven naar een samenleving die "sober en hiërarchisch is, fundamenteel sacraal, anti-egalitair en anti-liberaal."
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org
Laatst bijgewerkt: 3 maart 2023 10:43