Curtis Yarvin wint aan populariteit als criticus van links. Zijn gedachtengoed biedt echter geen perspectief op het herstel van beschaving.
De radicale middelmatigheid van Curtis Yarvin
Het politiek toneel zit vol met mensen die vraagtekens zetten bij de linkse grondslagen van de huidige samenleving. Een van die stromingen is de Dark Enlightenment (duistere verlichting), die haar aanhangers oproept tot twijfel over de moderniteit en het linkse establishment dat deze in stand houdt. Een van de vooraanstaande figuren binnen deze stroming is Curtis Yarvin.
Curtis Yarvin
Curtis Yarvin is een merkwaardige postmoderne figuur die zich bewust onttrekt aan elke classificatie. De 51-jarige auteur is een softwareontwikkelaar die zich bezighoudt met politiek commentaar. Zijn Substack-overpeinzingen waren tot voor kort relatief onbekend. Veel van zijn werk is te vinden in zijn inmiddels stopgezette blog, Unqualified Reservations, die hij schreef onder de naam Mencius Moldbug. Sindsdien heeft hij een boek geschreven met de titel Gray Mirror—Fascicle I: Disturbance, waarin hij zijn illiberale standpunt en visie op de toekomst probeert uit te leggen.
Bewonderaars als Peter Thiel en J.D. Vance
Met de overwinning van rechts in de verkiezingen van november kreeg Yarvin een aanzienlijke aanhang. Tot zijn lezers en bewonderaars behoren vicepresident J.D. Vance en durfkapitalisten Peter Thiel en Marc Andreessen. Interviews met gevestigde media zoals The New York Times hebben hem enige bekendheid gegeven buiten de marginale kringen waaruit hij voortkwam. De ruige commentator heeft alles om populair te zijn bij de illiberale rechtse beweging. Hij is brutaal, sarcastisch, sceptisch en cynisch. Zijn stijl is oneerbiedig en vulgair. Hij geeft weinig om regels en formaliteiten. Zijn anti-establishment tirades laten niets ongemoeid. Elke zekerheid moet in twijfel worden getrokken; elke instelling moet worden gewantrouwd.
Lees ook: De hypocrisie van Paternotte en Timmermans: het is links dat zich ongrondwettelijk opstelt
Samenleving runnen als een CEO
In Gray Mirror pleit Yarvin openlijk voor een regimewisseling waarin één persoon de samenleving leidt als een CEO. Een dergelijke regimewisseling zou een halt toeroepen aan het verval van het linkse woke establishment (dat hij de Kathedraal noemt) en de weg vrijmaken voor een nieuwe wereld die beter inspeelt op de behoeften van de samenleving. Velen zien sporen van zijn ideeën terug in de opkomende populistische golf. Om deze merkwaardige figuur te begrijpen, is Gray Mirror dus een logische plek om te beginnen. Denkers zetten hun gedachten meestal uiteen in boeken. Het werk van Yarvin voldoet echter niet aan die verwachting. Lezers die duidelijkheid verwachten, komen bedrogen uit. Ook wie het boek wil recenseren, raakt gefrustreerd. Het is inderdaad een duistere verlichting.
Onsamenhangende commentaren
Gray Mirror is onrecenseerbaar en bijna onleesbaar. Het is een verzameling onsamenhangende commentaren – deels blog, deels sociale media, deels Facebook-gepraat – en het ergste is dat het opzettelijk is, zo lijkt het. Een standaardrecensie van het boek is dus zinloos, omdat het zich heftig tegen dergelijke pogingen verzet. De auteur zou het boek in geen enkel klassiek kader willen plaatsen. De ondertitel, Disturbance, is het verklaarde doel van het boek, en dus is de beste manier om het te bespreken misschien wel om het als verontrustend te bestempelen. Het boek is echter niet verontrustend omdat de inhoud belangrijk is. Dat is het niet. Het is verontrustend omdat het een chaotische manier van omgaan met problemen vertegenwoordigt die onheilspellend is voor de natie. Er zijn drie verstoringen te noemen.
Veel vragen, weinig antwoorden
De eerste verstoring is het gebrek aan zekerheid. Het is onmogelijk om zekerheid te vinden in het duistere web van het quasi-verhaal van het boek. De auteur stelt alles ter discussie. Hij beweert dat traditionele verklaringen en verhalen onvolledig en misleidend zijn. Niemand is te vertrouwen, misschien zelfs hijzelf niet. Dit wantrouwen is in de tekst verwerkt. De auteur belooft de lezer dat hij na het lezen van het boek “misschien niet veel antwoorden heeft, maar wel veel meer vragen”. Het doel van het boek is “het gevoel van waar we zijn te verstoren. Onze historische, politieke en filosofische verhalen zijn niet onfeilbaar.”
'Traditie is niet relevant'
Men kan niet vertrouwen op verhalen, canons en religieuze overtuigingen uit het verleden, niet omdat ze verkeerd zijn, maar omdat ze gewoon “niet onfeilbaar” zijn. Ze kunnen niet worden geïnterpreteerd in het sombere licht van het huidige regime van “onwijsheid”. “We kunnen traditie niet gebruiken om ons naar de toekomst te leiden”, bevestigt Yarvin. “Dat komt omdat we een vals verleden hebben. Elk echt, bruikbaar verleden moet worden opgebouwd vanuit eerste principes.” Hij nodigt lezers uit om “het zelf op te schrijven”. Lezers worden aan het einde van hun reis opzettelijk aan hun lot overgelaten en zonder houvast achtergelaten. De enige uitweg is het pad van verstoring, waar de zekerheden uit het verleden van mensen worden geschokt. Regimewisseling wordt dan zowel mogelijk als wenselijk.
Matrix-achtige heerschappij
De tweede verstoring is in tegenspraak met de eerste. Op een platform van twijfel construeert Yarvin een raamwerk van semi-zekerheden. Dezelfde persoon die alles in twijfel trekt, vraagt de lezer om zijn conclusies in overweging te nemen, waarvan hij toegeeft dat ze al dan niet kunnen werken. Zo pontificeert de auteur over zijn overpeinzingen en bevestigt hij ze krachtig, zonder uitwerking of diepgaande reflectie. Deze krachtige bevestiging krijgt echter de allure van een autoriteit die beweert te weten wat er gaande is. In zijn joviale stijl suggereert hij dat hij het spel van de heersende oligarchie die nu aan de macht is, doorziet. Hij legt haar Matrix-achtige heerschappij over de samenleving bloot. Hij zal de handleiding voor regimeverandering helemaal opnieuw schrijven om de wereld te verbeteren.
Lees ook: Is de moord op Charlie Kirk een keerpunt of een breekpunt voor Amerika?
De politiek van de sterke man
Verstoring wordt de formule voor regimeverandering. Zonder verstoring komt er geen vooruitgang. De uiteindelijke verstoring heeft te maken met het prisma van koude, harde macht in het boek. Hij hanteert de politiek van de sterke man, een soort Caesar, die alles efficiënt oplost door zijn macht en techniek uit te oefenen. De auteur reduceert alles tot macht, zonder rekening te houden met de enorme wereld van morele, culturele en andere overwegingen die het besturen van mensen complex en rommelig maken. Er zijn geen verwijzingen naar naastenliefde, moraal of deugdzaamheid. Er bestaan geen hoge idealen of sociale gemeenschap. Als atheïst laat Yarvin elke verwijzing naar een liefhebbende God die de wereld regeert door Zijn Voorzienigheid achterwege.
Verdeeldheid wordt niet opgelost maar onderdrukt
In een pseudo-monarchaal regime dat functioneert als een bedrijf, wordt alles een oefening in machtsdynamiek. Het ongedefinieerde doel is om de wereld een betere plek te maken om te leven. Het is echter niet duidelijk wat dat betekent. Zijn systeem pakt de ernstige morele kwesties die de natie verdelen niet aan, maar onderdrukt ze. De cultuuroorlog is een nep-oorlog die simpelweg voor beëindigd zal worden verklaard, zonder dat een van beide partijen de overwinning krijgt toegekend. Dit “illiberale” systeem laat alle excessen van het liberalisme die de huidige crisis hebben veroorzaakt, intact. Ondertussen blijven de diepgaande vragen over doel, betekenis en moraal onbeantwoord, terwijl deze kwesties schreeuwen om oplossingen. De katholieke lezer zal onmiddellijk opmerken dat de cruciale rol van religie, genade en God niet als belangrijk wordt beschouwd.
Populair op rechts
Wat Gray Mirror zo verontrustend maakt, is dat dergelijke ideeën bij sommige conservatieven aan populariteit winnen. In tijden van politieke onrust en morele onzekerheid duiken vaak auteurs op die oppervlakkige geesten aantrekken. Ze zorgen voor een zekere sensatie omdat ze hun ideeën krachtig bevestigen. Het wordt trendy om hen te citeren als diepzinnige denkers, zo niet profeten, die de tekenen des tijds lezen. Over Gray Mirror moet men denken aan wat Encyclopedia Britannica schreef over Martin Heideggers boek uit 1927, Sein und Zeit: “Hoewel het bijna onleesbaar was, werd het onmiddellijk als van het grootste belang beschouwd.”
Lees ook: Een poging om Aleksandr Doegin uit te leggen
De Pablo Picasso van de filosofie
Dergelijke werken zijn onbegrijpelijk voor het grote publiek. Weinigen kunnen begrijpen wat Yarvin bedoelt in zijn hoofdstuk “The Etiology of Political Toxicity” (De etiologie van politieke toxiciteit). Niemand wil echter toegeven dat de “nieuwe kleren” van de keizer niet passen. Deze denkers zijn als de Pablo Picasso's van de filosofische wereld, waar iedereen doet alsof hij betekenis vindt in verwarrende doeken waar geen betekenis in zit.
Plinio Corrêa de Oliveira
De katholieke denker Plinio Corrêa de Oliveira merkte ooit op dat ingewikkelde filosofieën het product zijn van middelmatige geesten. Ze missen de kristalheldere logica en het elan die een goede filosofie zouden moeten kenmerken. Zulke denkers slagen er niet in hun ideeën tot hun uiteindelijke consequenties door te voeren. In plaats daarvan verstoppen ze hun gedachten met verzonnen jargon en ingewikkelde redeneringen. Ze raken gehecht aan en geobsedeerd door hun creaties en worden gemakkelijk narcistisch. Net als Gray Mirror worden hun werken moeilijk te lezen. Ze zijn verstoringen, geen oplossingen.
Radicale middelmatigheid
Een dergelijke beoordeling lijkt misschien hard en zelfs onbarmhartig. Dit is echter geen persoonlijke aanval. Werken als Gray Mirror weerspiegelen veel meer de huidige cultuur dan enig individu. De samenleving lijdt aan radicale middelmatigheid, waarin niemand de oorzaken wil aanpakken of de gevolgen van zijn daden wil accepteren. Alles moet zonder effect zijn. De radicale middelmatigheid van Curtis Yarvin en zijn soortgenoten bestaat uit een onwil om in te gaan op de existentiële vragen die om een oplossing vragen. Dit resulteert in de gevaarlijke en paradoxale tijden van duistere verlichting.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 2 oktober 2025 15:47