Greenpeace probeert via de Nederlandse rechter een Amerikaanse megaboete te ontwijken. Bron afbeelding: Wikimedia Commons / Roberta F.
De gewaagde stap van Greenpeace: strijden tegen Amerikaanse wettelijke normen in Nederlandse rechtbanken
Er lijkt een internationale juridische strijd te ontstaan die de vastberadenheid van de Amerikaanse regering om zich te verzetten tegen Europese pogingen om juridische jurisdictie en procedures op te leggen, op de proef zou kunnen stellen.
Greenpeace veroordeeld in de VS
In maart 2025 werd de milieuactivistengroep Greenpeace USA door een rechtbank in North Dakota aansprakelijk gesteld en veroordeeld tot het betalen van meer dan 660 miljoen dollar aan het in Texas gevestigde bedrijf Energy Transfer. Later verlaagde de rechter het bedrag tot 345 miljoen dollar. Hoewel het herziene bedrag bijna de helft lager was, is dat nog steeds een enorm bedrag voor een organisatie die het grootste deel van haar geld krijgt van individuele en zakelijke donateurs.
Greenpeace zou aanvallen op pijpleidingen gefinancierd hebben
Voorafgaand aan het proces vatte The Wall Street Journal de klacht van Energy Transfer samen. "In de rechtszaak van Energy Transfer wordt beweerd dat verschillende Greenpeace-entiteiten de Dakota Access-protesten hebben aangewakkerd, aanvallen hebben gefinancierd om de pijpleiding te beschadigen en verkeerde informatie over het bedrijf en zijn project hebben verspreid. De zaak komt in februari voor de rechter in een staatsrechtbank in North Dakota, waar beide partijen een fossiele-brandstofvriendelijke jury verwachten. Energy Transfer eist een schadevergoeding van 300 miljoen dollar, wat volgens de leiding van de organisatie waarschijnlijk het einde zou betekenen voor Greenpeace USA.“
'Geweldloze actie'
Op het moment van de uitspraak bracht de British Broadcasting Corporation (BBC) de reactie van Greenpeace naar buiten. ”De advocaten van Greenpeace voerden aan dat de organisatie niet de leiding had over de protesten, maar alleen hulp bood bij ‘training in geweldloze, directe actie’. ‘ In reactie op het vonnis zei Kristin Casper, algemeen adviseur van Greenpeace International: 'Energy Transfer heeft nog niet het laatste van ons gehoord in deze strijd. We zullen niet terugdeinzen, we zullen ons niet laten monddood maken’, zei ze."
'Afschrikwekkend effect op milieuzaken'
Veel voorvechters van burgerlijke vrijheden in de Verenigde Staten vreesden ook voor de gevolgen van de uitspraak in North Dakota. Carl Tobias, hoogleraar rechten aan de Universiteit van Richmond, zei tegen de BBC dat “de omvang van het vonnis een afschrikwekkend effect zal hebben op milieuzaken en andere rechtszaken van algemeen belang.” De meeste commentatoren negeerden deze retoriek echter en deden het af als een soort klaagzang van de verslagenen. Het Hooggerechtshof van North Dakota zou het immers niet herroepen en het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten zou de zaak waarschijnlijk niet eens in behandeling nemen.
Greenpeace probeert het nu via de Nederlandse rechter
Het leek erop dat het verhaal ten einde was, behalve dat Greenpeace USA de schadevergoeding moest betalen of zichzelf failliet moest verklaren en de deuren moest sluiten. Greenpeace probeert echter in beroep te gaan bij een Europese rechtbank, met name de rechtbank van Amsterdam. De organisatie beweert dat de Nederlandse rechtbanken de uiteindelijke jurisdictie hebben omdat Greenpeace International, de moederorganisatie, in Nederland is gevestigd. De wet die Greenpeace door de rechtbank in Amsterdam wil laten toepassen, is nog ongebruikelijker: een wet die “anti-SLAPP” wordt genoemd.
SLAPP-proces
Volgens de Columbia Journalism Review is SLAPP een acroniem voor Strategic Lawsuits Against Public Participation (strategische rechtszaken tegen publieke participatie). Met andere woorden, een bepaalde entiteit – waarschijnlijk een overheidsinstantie of een bedrijf – heeft bezwaar tegen de berichtgeving in de pers. Zij probeert de pers die over hen bericht te ‘straffen’ door een rechtszaak aan te spannen. Het idee is niet om juridische genoegdoening te krijgen voor een onrecht dat de entiteit is aangedaan, maar om de berichtgeving in de pers te beëindigen omdat de pers besluit dat zij zich niet kan veroorloven zich tegen de rechtszaak te verdedigen. Anti-SLAPP-wetgeving is bedoeld om te voorkomen dat dergelijke rechtszaken worden aangespannen.
Nederlandse regering geeft snel gehoor aan EU-dictaat
Het Europees Parlement heeft op 27 februari 2024 een “Anti-SLAPP-richtlijn” aangenomen. Deze richtlijn verplicht de lidstaten van de Europese Unie om hun eigen anti-SLAPP-wetgeving op te stellen en in te voeren. De Nederlandse regering heeft hier snel gehoor aan gegeven. Hoewel de terminologie voor de meeste Amerikanen onbekend is, is het concept aan deze kant van de Atlantische Oceaan niet geheel onbekend. In een recent opiniestuk voor The Wall Street Journal wijst Michael Toth van de Universiteit van Texas erop dat "hoewel 38 Amerikaanse staten en het District of Columbia anti-Slapp [sic]-wetten hebben, deze wetten gerichter zijn dan die in Europa."
Europa versus Amerika
Toth wijst ook op een tweede cruciaal verschil tussen Europese en Amerikaanse anti-SLAPP-wetten. “De EU-wetgeving gaat verder dan het beschermen van het recht op vrije meningsuiting. Ze geeft Europese rechtbanken aanzienlijke speelruimte om Amerikaanse zaken opnieuw te behandelen wanneer de uitspraak niet in overeenstemming is met hun waarden. Op grond van de EU-richtlijn kunnen rechtbanken schadevergoeding toekennen aan partijen die het slachtoffer zijn geweest van ‘misbruik van gerechtelijke procedures’, waaronder ‘een machtsongelijkheid tussen de partijen’ of ‘buitensporige’ vorderingen.”
Lees ook: Hoe Greenpeace de milieuvriendelijke diepzeemijnbouw door Allseas tegenwerkt
Het 'Plan B' van Greenpeace
De maatregelen van het Europees Parlement maakten de weg vrij voor Greenpeace om een “plan B” goed te keuren voor het geval ze de zaak in North Dakota zouden verliezen. Voordat het proces begon, diende Greenpeace International een claim in bij de Nederlandse rechtbank, met het argument dat de rechtszaak van Energy Transfer een SLAPP was en daarom in strijd was met de rechten van Greenpeace onder de anti-SLAPP-wetgeving.
Nederlandse rechter kan Amerikaanse rechtspraak aan de kant schuiven
De Nederlandse rechtbanken hebben nog geen uitspraak gedaan over de rechtszaak van Greenpeace, maar de mogelijkheden zijn eindeloos, vooral als ze Greenpeace in het gelijk stellen. In dergelijke gevallen staan de bureaucraten van de Europese Unie niet bekend om hun bescheidenheid. Het is gemakkelijk voor te stellen dat Europese rechtbanken zouden proberen om Amerikaanse rechtbanken, wetten en juridische procedures terzijde te schuiven.
Dit artikel verscheen eerder op tfp.org.
Laatst bijgewerkt: 29 december 2025 13:40
