“Aristocratie is een toestand van de ziel”
Op zaterdag 19 oktober zal prof. dr. Andreas Kinneging op het Cultuur onder Vuur Congres spreken over het belang van een goede elite voor een samenleving en een democratie. We spraken met hem over wat een goede elite inhoudt en hoe we die kunnen vormen. We geven u een uniek voorproefje van zijn toespraak.
Het eliteprobleem
“In iedere samenleving en politiek stelsel bestaat een elite , ook in het meest democratische land”, begint de hoogleraar rechtsfilosofie. “Dat moet een moreel goede elite zijn. Dat is echter niet zeker. Ze kan vooral in zichzelf geïnteresseerd zijn en misbruik maken van hun positie. Omdat ze ook de macht heeft, is ze daartoe in staat. Dan krijg je dat de elite niet het volk dient, maar het volk de elite. Dit is het eliteprobleem dat centraal staat in de politieke filosofie sinds Plato.”
Noblesse oblige
Een samenleving is er uiteraard bij gediend dat de elite niet ontaardt en zijn macht niet misbruikt. Kinneging: “Controlerende mechanismen zoals de trias politica, toezichthouders als de AFM of democratische verkiezingen helpen hierbij. Het is echter niet voldoende, want als je genoeg macht hebt, kun je controle ontlopen. Ook letten de controleurs niet altijd even goed op. Er moet daarom in de elite zelf iets zitten: intellectuele en morele deugd. Oftewel: noblesse oblige, adel verplicht.”
Geen heiligen
“Goed leiderschap is in feite aristocratisch leiderschap”, vervolgt de hoogleraar. “Aristocratie is een toestand van de ziel. Het is een noodzaak goede, aristocratische leiders te hebben. We moeten niet verwachten dat we heiligen krijgen. We zijn al een heel eind als leiders proberen zo te zijn.”
Augustinus
“Dat begint met onderwijs”, legt Kinneging uit op de vraag hoe we goede leiders krijgen. Hij vervolgt: “De Griekse filosofie en de Bijbelse traditie zijn hierbij fundamenteel, auteurs als Augustinus en Thomas van Aquino. De notie van het Goede, en dus ook van een goed mens, die daarin is neergelegd, is het beste wat we hebben. Om het Augustiniaans uit te drukken: de liefde tot God moet centraal staan, de liefde voor het Goede, Ware en Schone. De mens is er niet voor zichzelf.”
Laatst bijgewerkt: 12 december 2023 09:13