Hoe het coronavirus ons de EU-superstaat brengt
Wat gaat de overeenkomst voor een EU-herstelfonds die premier Rutte in Brussel heeft gesloten concreet voor Nederland inhouden? Dit immense herstelfonds (750 miljard euro) moet na de inzakking van de coronacrisis de Europese economieën met nieuwe injecties weer op toeren brengen.
Lidstaten moeten betalen
De Europese Commissie heeft dat geld zelf niet. Zij gaat het daarom lenen, waarbij de 27 lidstaten gezamenlijk garant staan: dit betekent om te beginnen, zoals we in een eerder artikel al meldden, de definitieve stap naar de schuldenunie.
Veilige belegging
Ook de – onlangs nog omstreden - eurobonds of coronabonds zijn daarmee plotsklaps een feit, al zullen ze wel een nieuwe naam krijgen. Waar het om gaat is dat er een handel zal ontstaan in Europese waardepapieren die als veilig belegging zullen worden gezien, want collectief gedekt. Bedenk daarbij wel dat wie geld heeft – bijvoorbeeld Nederland met zijn pensioengelden – in feite veel méér garant staat dan wie dat geld niet heeft, maar wel van de lening profiteert. Zou die op eigen kracht hebben moeten lenen, dan zou dat tegen veel hogere rente zijn.
Eigen broek ophouden
Laten we ook even terugkeren naar het plaatje, dat de media ons aanvankelijk van het overleg lieten zien: daarin leek het dat premier Rutte zich – in het spoor tredend van de uitgetreden Britten – bij de onderhandelingen tot woordvoerder gemaakt had van de ‘soberen’: de landen met een degelijke financiële traditie. Zij verzetten zich tegen het aangaan van grote gemeenschappelijke schulden voor het herstelfonds, althans voor zover daar geen drastische hervormingen bij de schuldenlanden tegenover stonden. Niet uit gebrek aan ‘solidariteit’, maar omdat eigen broek ophouden een gezond beginsel is, in feite een concrete uitwerking van het anti-totalitaire subsidiariteitsbeginsel dat verantwoordelijkheden zo laag mogelijk gedelegeerd (in dit geval: op nationaal niveau) moeten blijven en niet voortijdig door een hogere laag (de EU) moeten worden overgenomen.
Hefboom
Aan de andere kant maakten de mediterrane landen die het meest van het fonds denken te profiteren, Italië voorop, zich daar traditioneel en ook nu weer erg boos over, samen met de landen die politiek belang hebben bij de EU en haar ontwikkeling tot een superstaat. Dat zijn vooral Frankrijk en Duitsland. Dat laatste land hoort weliswaar bij de ´soberen´, maar omdat het net als Frankrijk de EU ziet als een hefboom van de eigen nationale macht, kiest Duitsland in laatste instantie altijd weer voor de EU. Maar nogmaals, pas in laatste instantie, waardoor Nederland zich er ten onrechte door laat verrassen.
Klein bier
Door de focus op die tegenstelling tussen ‘soberen’ en ‘verontwaardigden’ te leggen, is het beeld opgerezen van een premier die voor Nederland zijn poot stijf hield ('26 tegen 1!') en het onderste uit de kan heeft gehaald. Maar wat stelt dat nu eigenlijk voor? Nederland krijgt wat korting op de jaarlijkse afdracht aan de EU en zo nog wat klein bier. Maar veel belangrijker is dat de EU wéér een concrete stap verder heeft gezet richting transfer- en schuldenunie. Juist het feit dat de voortrekkers Merkel en Macron bezweren dat het herstelfonds slechts “tijdelijk” en “uitzonderlijk” is, onderstreept dit.
‘Rijdt zo lekker’
Veel realistischer is de aanname dat, zoals NRC Handelsblad schrijft, “de operatie de toon heeft gezet voor het toekomstige Europees (crisis)management. Als je eenmaal op de snelweg zit, wil je er niet meer van af, het rijdt zo lekker.” Deze aanpak zal voortaan deel uitmaken van “het financiële repertoire van de EU”. Maar bizar is het intussen wel: de EU gaat immers “een enorme hypotheek aan zonder baan, zonder vaste inkomsten” (hoewel er ook al plannen voor Europese belastingheffing ontkiemen). Iedereen kan nagaan dat het benodigde juridische kader hiervoor op termijn zal volgen. Met het nodige gebakkelei, maar uitblijven kan het niet.
Zelfvergroting
De ‘overwinnaar’ van het herstelfondsoverleg is dus beslist niet premier Rutte, die zich immers met wat fooien heeft laten afschepen. Dat is president Macron. Die heeft structurele winst geboekt door – dankzij de coronacrisis – door alle versperringen heen te breken die moesten verhinderen dat de invoering van de euro in 2002 zou uitmonden in de EU-superstaat, een entiteit die vooral Frankrijk en Duitsland als een zelfvergroting opvatten en in de toekomst denken te kunnen gaan aansturen.
EU-superstaat
Hun vooruitgang betekent voor de positie van een klein land als Nederland echter achteruitgang. Bovendien mag de individuele Nederlander met zijn privébezit, bankrekening en pensioentegoed ook voor deze nieuwe stap naar de onoverzichtelijke, megalomane EU-superstaat weer garant staan. In de hoop op een goede afloop van een utopisch project dat de door de geschiedenis gevormde nationale staten van Europa steeds meer zal willen uitwissen: maar de kleintjes het eerst.
Corona
Zo heeft het coronavirus tal van politieke effecten. Voor wie kennisgenomen heeft van de coronaverklaring van Cultuur onder Vuur dat met het coronavirus “de grootste maakbaarheidsoperatie uit de geschiedenis” wordt voltrokken, kunnen zij echter nauwelijks een verrassing zijn.
Laatst bijgewerkt: 24 mei 2024 14:23