De verkiezingsuitslag overweldigt de BBB-lijsttrekster, Caroline van der Plas. (Beeld: NPO)
Daverende verkiezingsoverwinning BBB. Maar wat nu?
Het pak slaag, dat al lange tijd voor de regeringscoalitie voorspeld werd, is op 15 maart inderdaad bewaarheid. BBB, de nieuwe BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas heeft het meest geprofiteerd van de brede onvrede onder de kiezers over het starre klimaat- en immigratiebeleid van Rutte IV. In een klap haalt BBB een vijfde van de Eerste Kamerzetels binnen.
Desavouering christendom bij FvD
BBB is door de boerenprotesten, met name tegen de stikstofpolitiek, gaan werken als een katalysator die alle onvrede van boeren en burgers met het regeringsbeleid bundelde. Anderzijds hebben andere oppositie- en protestpartijen door dat succes juist veren moeten laten, met Forum voor Democratie als duidelijkste voorbeeld. Van twaalf naar twee zetels, al is ook het nogal eens incoherent overkomende ‘hardop denken’ van partijleider Thierry Baudet daar mede debet aan. Zeker heeft ook zijn nodeloze desavouering van het christendom hem kiezers gekost. JA21, een FvD afsplitsing, zal er garen bij hebben gesponnen. Die partij boekte winst.
PVV stelt teleur
De Partij voor de Vrijheid van Geert Wilders, de meest uitgesproken anti-immigratiepartij handhaafde zich, maar stelde gezien het verzet onder bevolking tegen de almaar doorgaande immigratiegolven, toch enigszins teleur en wist niet te profiteren van de neergang van FvD. In het beste geval kan zijn vijf zetels in de Eerste Kamer behouden. In de provincies wordt de PVV veelal door andere partijen genegeerd.
Immigrationisme van kabinetten Rutte
Dat er een afstraffing aan zat te komen was de coalitie van VVD, D66, CDA en CU niet ontgaan, overigens zonder het beleid bij te stellen. Net als CDA-leider Wopke Hoekstra liet premier Rutte voor de verkiezingen wat immigratiekritische geluiden horen, maar daar zullen weinig kiezers zich door hebben laten bedriegen, zozeer is het immigrationisme van de kabinetten Rutte een vast gegeven geworden. De partij van de premier, de VVD, moet twee zetels inleveren.
Combinatie PvdA/Groenlinks: nauwelijks winst
Hoezeer ook PvdA en GroenLinks hun samenwerking als een overwinning probeerden voor te stellen, in feite is het niet meer dan een magere optelsom. Door op elkaars schouders te gaan staan, kun je je verbeelden ‘groot’ te zijn, in feite haalt de combinatie hooguit één extra zetel binnen, is de fusie nog lang geen feit en ligt er nog een strijd om het leiderschap in het verschiet. Voor de socialistische kiezer was blijkbaar ook de SP geen alternatief, want ook die levert een zetel in.
Star klimaatbeleid D66 afgestraft
De leidster van D66, Sigrid Kaag, probeerde zich op de verkiezingsavond groot te houden, maar moet toch ook een zetel inleveren. Dat het starre immigratie- en klimaatbeleid van de linksliberalen hieraan debet is, leek niet tot haar door te dringen. Net zo min overigens als tot stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) die zelfs toen de verkiezingsuitslag zich al duidelijk had afgetekend, met verbluffende starheid volhield dat, wat de gevolgen van de verkiezingsuitslag ook mochten zijn, er geen alternatief was voor haar beleid: “Ja, het stikstofdossier heeft veel impact, maar tegelijkertijd is er geen keus.” De toekomst zou wel eens anders kunnen uitwijzen.
Linksom of rechtsom?
De vier coalitiepartijen zakken namelijk van 32 naar 24 zetels. Voor een regeringsmeerderheid in de Eerste Kamer zijn er dus 14 zetels tekort. Rutte IV moet daar dus samenwerken met de oppositie. Linksom, met GroenLinks en PvdA, komt de coalitie met 39 zetels aan een meerderheid. Rianter zou zijn rechtsom, met de vijftien zetels van BBB erbij, maar ideologisch zou dat enorm opschuiven betekenen, met name voor D66, een partij van hoger opgeleide stedelingen die niets met boerenbelangen op heeft en gebrand is op het doorzetten van de internationale klimaatagenda en dus ook de wurgende stikstofnormen en onteigeningen.
BBB controlled opposition?
Ook op provinciaal niveau kan het kabinet op verdubbelde tegenstand rekenen wat betreft de stikstof- en onteigeningsplannen. Hoewel BBB zich op het immigratiedossier niet zo sterk heeft geprofileerd, heeft het ‘immigratie-reductie’ wel degelijk in haar programma staan. Aan de andere kant was BBB in de wiek geschoten toen FvD-leider Thierry Baudet de partij als controlled opposition wegzette. Dat verwijt snijdt wel degelijk hout. Als puntje bij paaltje komt, laat BBB zelfs in het stikstofdossier zich voorstaan op een ‘constructieve houding’, in plaats van het onderliggende narratief principieel te verwerpen omdat dit, zoals wetenschapsjournalist Arnout Jaspers betoogt, “zelfs geen kern van waarheid” bevat. En, ook al is BBB abortuskritisch, ook op dit punt ontbreekt het weer aan een principiële afwijzing.
Motie van wantrouwen voor Rutte
Hoe dat ook zij, de risico’s voor de huidige regeringscoalitie zijn door de explosieve groei van BBB aanzienlijk toegenomen. Niet alleen is deze verkiezingsuitslag een duidelijke motie van wantrouwen van de kiezers (volgens Ipsos-onderzoek vinden zij vele ministers zelfs ‘onbekwaam’), coalitiepartner CDA is bijna gehalveerd, wat in die partij persoonlijke repercussies zal hebben. Het ligt in de verwachting dat het kabinet komende maanden alleen maar wankeler zal worden en ten slotte zelfs ten val kan komen. Weliswaar heeft het daar zelf geen belang bij, maar zoiets kan op den duur een onbeheersbaar proces worden. Hoe dan ook, zoals De Telegraaf schrijft: “Het pak rammel uit de provincie suggereert zwaar weer voor Rutte IV.”
Laatst bijgewerkt: 16 maart 2023 14:08