Jens Haaning (rechts) naast Franse kunstenaar Colonel. Bron afbeedling: Flickr / emergencyrooms
De lege kaders van een Deense 'topkunstenaar' laten de goddeloosheid zien van moderne kunst
Een artikel in The Guardian beschrijft een "tentoonstelling" van de Deense "kunstenaar" Jens Haaning. De tentoonstelling in het Künsten Museum in Aalborg, Denemarken, bestaat uit twee blanco doeken getiteld "Take the Money and Run". Ter voorbereiding op de tentoonstelling leende het museum de heer Haaning 532.000 kronen (ongeveer €71.300). Het museum betaalde ook een "kunstenaarsprijs" van 40.000 kronen (ongeveer €5.300).
Moderne kunst of ouderwetse fraude?
Toen de lijsten bij het museum werden afgeleverd, hingen de medewerkers de "kunstwerken" daadwerkelijk aan de muren. Pas later besloten de verantwoordelijken om Haaning voor de rechter te slepen, omdat ze dachten dat hij het geld had aangenomen en er vandoor was gegaan. De rechtbank bepaalde dat het museum zijn lening terug moest krijgen, maar de kunstenaar mocht het honorarium houden.
Idealistische fraude
Haaning slaagde er ook in om de zwendel een marxistisch tintje te geven door te beweren dat "Take the Money and Run" "de rechten van kunstenaars en hun arbeidsomstandigheden uitdaagt om eerlijkere normen binnen de kunstindustrie vast te stellen". Het werk vertegenwoordigt een arbeidersopstand tegen de gevestigde orde. Dus rijst de vraag of Haaning zijn lege lijsten als zinvol beschouwde of dat hij ze gebruikte om het museum op te lichten door betaald te worden voor werk dat hij nooit heeft gemaakt. Deze vraag heeft diepgaande implicaties.
Beroemd kunstenaar
Niet iedereen kan zomaar een museum binnenlopen en de bankrekening plunderen. De reputatie van Haaning is zo goed dat de Internationale Biënnale van Hedendaagse Kunst in Göteborg hem in 2017 omschreef als "een van de belangrijkste en meest kritische kunstenaars van zijn generatie". Sinds de jaren negentig heeft Haaning een reeks conceptuele werken gemaakt die, als geheel genomen, een scherpe reflectie zijn van de complexe en veranderende samenleving van het Westen. Het zijn werken die een debat vormen over secularisatie, inclusief de daarmee samenhangende kwesties van migratie, ontheemding, gendergelijkheid, nationalisme en vrijheid van meningsuiting.
Wat betekent het?
De vraag naar de betekenis van een kunstwerk roept twee belangrijke vragen op. Ten eerste, moet een schilderij zo onduidelijk zijn dat twee even intelligente en goed geïnformeerde mensen niet kunnen discussiëren over de boodschap ervan? Ten tweede, kan een schilderij zonder duidelijke boodschap als mooi worden gecategoriseerd? Bij het kijken naar moderne kunst ziet de ene kijker vaak betekenissen die de andere ontgaan. Zulke fouten passen in een verhaal dat elk gevoel van objectieve waarheid verafschuwt. Jij ziet het op jouw manier en ik zie het op mijn manier. Wie kan zeggen of een van ons het schilderij juist ziet? Jouw "waarheid" is net zo goed als de mijne.
Lees ook: Tegen de levenloze cultuur is het antwoord: christelijke cultuur
De definitie van waarheid
Een dergelijke bewering is inherent in tegenspraak met het christelijke wereldbeeld. De Katholieke Encyclopedie definieert waarheid prachtig. "Elk bestaand ding is waar omdat het de uitdrukking is van een idee dat in de geest van God bestaat en als het ware het model is waarnaar het ding is geschapen, gevormd of geboetseerd." De encyclopedie legt vervolgens een verband tussen God en de kunstenaar. "Net zoals menselijke creaties - een kathedraal, een schilderij of een epos - overeenkomen met de ideeën van de architect, kunstenaar of dichter, zo belichamen Gods schepselen, alleen op een meer volmaakte manier, de ideeën en belichamen ze de ideeën van degene die ze heeft geschapen."
Kan moderne kunst mooi zijn?
De boodschap van abstracte kunst is echter per definitie onduidelijk. Als zodanig kan het geen enkel doel dienen, omdat er geen duidelijke waarheid of idee is waarnaar het verwijst. Kan zo'n kunstwerk mooi zijn als de betekenis ervan onduidelijk is? Deze vraag brengt ons op het terrein van de esthetiek. In de moderne wereld wordt esthetiek ten onrechte gedefinieerd als louter persoonlijk, zoals in de vaak geciteerde zin "over smaak valt niet te twisten". Deze zin is zo ingeburgerd geraakt in het moderne denken dat hij door de algemene bevolking, waaronder helaas ook veel christenen, als waarheid wordt geaccepteerd.
Een herhaalde leugen
Het gevoel achter deze zin is echter één van die leugens die, ondanks zijn populariteit en het aantal herhalingen, nooit waar zal zijn. De oorsprong ervan ligt in een roman uit 1878, waarin een zin van de Schotse filosoof van de zogenaamde Verlichting, David Hume, wordt geherformuleerd: "De schoonheid van dingen bestaat alleen in de geest van degene die ze beschouwt."
De zoektocht naar ware schoonheid
De basis van ware esthetiek en echte schoonheid hangt niet af van zoiets vluchtigs en onbetrouwbaars als de menselijke mening. Volgens de Katholieke Encyclopedie is dit een ideaal dat "houdt van grote thema's, een sublieme conceptie, een monumentale uitvoering; het zoekt het goddelijke en het spirituele in alle dingen". In essentie is de zoektocht naar schoonheid een deel van de zoektocht naar God. Hoe goddelijker een object is, hoe mooier het wordt. Daarom is de vaak opzettelijke lelijkheid van abstracte kunst een afwijzing van God zelf.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op tfp.at
Laatst bijgewerkt: 15 juli 2024 12:39