Pensioenfonds houden een groot deel van de werknemers en werkgevers in de kooi. Afbeelding gemaakt met AI.
Gedwongen winkelnering door pensioenfondsen: een kooi waar niemand uit mag
Eén van de meest opmerkelijke eigenschappen van het Nederlands pensioenstelsel is de verplichte deelname van werknemers en werkgevers. Vooral omdat tegenover de plichten maar weinig rechten staan.
Zonder dat je erover nadenkt doe je mee
Veel Nederlanders – 80% van de werkenden – maken het mee, al zijn ze zich er zelden van bewust. Ze ronden hun opleiding af en treden in dienst. Hun werkgever is aangesloten op een pensioenfonds. Elke maand wordt van het salaris een deel ingehouden en opzijgezet. Dat is de oudedagsvoorziening. Dit wordt voor je geregeld, zonder dat je erover nadenkt want pensioen is wel het laatste waar je als 22-jarige mee bezig bent. Goed geregeld, toch?
Zo is het genoeg
Tot je in de krant leest dat het ABP in één jaar 97 miljard euro verlies maakt, door je geld te investeren in verlieslatende klimaatprojecten. Dat de beheerkosten van pensioenfondsen maar blijven stijgen. En dat er een nieuw pensioenstelsel komt waarin je vooral onzekerheid krijgt. Je besluit: zo is het genoeg. Ik wil eruit. Laat mij die zak geld zelf maar ergens onderbrengen waar er wél rendement behaald wordt.
Overstappen naar concurrent van ABP is geen optie
Dan stuit je echter op een merkwaardig fenomeen. Je kunt niet weg. Niet naar een ander pensioenfonds. Ook niet naar een constructie van eigenhandig beheer. Als werkende ben je vaak verplicht om deel te nemen aan het pensioenfonds waar je werkgever op aangesloten is. Als ambtenaar overstappen naar een concurrent van ABP is geen optie.
Lees ook: GroenLinks-juriste: 'Beperk het eigendomsrecht om woningnood op te lossen'
Fondsen grossieren in activisme
Deze onvrijheid valt nog te rechtvaardigen in een stabiel systeem waarin je een bindend pensioenoverzicht hebt waar je rechten aan kunt ontlenen. Een systeem zonder poespas. Helaas is het Nederlandse pensioenstelsel onderhand heel anders. De fondsen permitteren zich allerlei activistische avonturen. Ze kleden de inspraakmogelijkheden uit. Je eindigt met allerlei plichten, maar bar weinig rechten.
Hans van Meerten
Is dit niet in strijd met het recht? Pensioenadvocaat Hans van Meerten stelt van wel. In de Europese rechtspraak geldt vaak dat verplichte deelname komt te vervallen bij ingrijpende wijzigingen, zoals de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel, dat de uitkeringsovereenkomst vervangt met de premieovereenkomst. De Nederlandse situatie is in strijd met het Europees recht, aldus Van Meerten. Het schendt het recht op privé-eigendom van de deelnemer.
Ondernemer moet meedoen met sectorfonds
De verplichte deelname geldt echter niet alleen voor de werknemer. Ook de werkgever moet meedoen. Dat is verplicht onder het “verplichtingsstellingsbesluit” van de overheid. Stel dat je een bedrijf in de metaalsector opricht. Je staat als ondernemer sceptisch tegenover de gang van zaken in de pensioenwereld. Daarom besluit je geen bedrijfsregeling te treffen. In plaats daarvan betaal je je werknemers extra salaris, dat zij belastingvriendelijk in een pensioenbeleggingsrekening kunnen steken. Iedereen blij, toch?
Pensioenfonds kan via de rechter deelname afdwingen
Behalve het pensioenfonds van je sector. Je kunt dan ook vroeg of laat een juridische brief op je kantoordeurmat vinden met de eis van pensioenfonds PMT om aan te sluiten. Sterker nog, PMT kan premies terugvorderen over de jaren waarin je niet aan het sectorfonds meedeed. Menig werknemer heeft een rechtszaak hierover verloren, want het verplichtstellingsbesluit is nu eenmaal conform de wet.
Zijn pannenkoeken wel zoetwaren?
De verplichtstelling leidt tot absurde conflicten. Genoeg bedrijven zitten op de grens tussen twee sectoren. Van Meerten noemt in zijn nieuwe boek Ons pensioen, ons geld het voorbeeld van een pannenkoekenfabrikant. Die werd door een pensioenfonds voor zoetwaren gesommeerd om zich aan te sluiten. Die eis vocht het bedrijf aan. Uiteindelijk besloot de rechter, na een bezoek aan de supermarkt, dat een pannenkoek geen koek is en dat het bedrijf zich niet hoefde aan te sluiten bij het zoetwarenfonds.
Schending van de vrijheid van ondernemen
De gedwongen winkelnering van de pensioenfondsen schendt het eigendomsrecht van de werknemer én de vrijheid van ondernemen van de werkgever. De verplichte deelname is een kooi waarin pensioenfonds Nederlanders opsluit. Is de sector dan zo bang dat mensen ontsnappen en hun eigen pensioen gaan regelen, met veel beter rendement dan de klimaatactivisten bij ABP en PFZW behalen?
Laatst bijgewerkt: 21 november 2025 16:42
