De Biesbosch. Ook de 'wild lijkende' natuur van Nederland is gewoon aangelegd. Bron afbeelding: Baykedevries / Wikimedia Commons.
Natuurbehoud is een smoes om de boerenstand om zeep te helpen
De stikstofuitstoot moet drastisch omlaag om de natuur te behouden. Van dit officiële verhaal blijft weinig over als je kijkt naar de realiteit van natuurbehoud in Nederland. Dat betoogt dr. Jan A. Schulp, bioloog in de plantenkunde.
Natura 2000-gebieden
Nederland heeft rond de eeuwwisseling een groot aantal Natura 2000-gebieden aangemeld, 162 om precies te zijn. Zo komt het dat de EU ons land heeft opgedragen om de uitstoot van stikstofverbindingen (ammoniak, diverse stikstofoxiden) drastisch te verminderen. Dit Natura 2000-netwerk bestaat uit gebieden die zijn aangewezen onder de Vogelrichtlijn en onder de Habitatrichtlijn. Beide Europese richtlijnen worden gezien als belangrijke instrumenten om de Europese biodiversiteit te waarborgen. Alle gebieden zijn geselecteerd op grond van het voorkomen van soorten en habitattypen die vanuit Europees oogpunt bescherming nodig hebben. De regering gaat hiervoor 25 miljard uitgeven, voor het grootste deel om boeren uit te kopen en in het ergste geval ook te onteigenen. Dit leidt in elk geval tot een groot menselijk drama. Of de natuurgebieden er echt beter van worden moeten we nog maar afwachten.
Nederland heeft alleen nepnatuur
Aan de aanwijzing van Natura 2000 gebieden ligt een ernstig misverstand ten grondslag. Nederland heeft namelijk helemaal geen natuur meer. Alle zogenaamde natuurgebieden zijn door de mens gecreëerd. De heide is ontstaan door ontbossing en is uiteindelijk eeuwenlang gebruikt als schapenweide. Veenplassen zijn ontstaan door het baggeren van turf. Zeer bloemrijke graslanden zijn ontstaan doordat ze eeuwenlang ieder jaar een keer gemaaid werden en het hooi werd afgevoerd en gebruikt. Maar bemesten, ho maar. En waarom geen bemesting? Omdat de boeren die mest niet hadden. Bossen in Nederland zijn allemaal aangeplant voor diverse doeleinden maar voornamelijk voor de houtproductie.
Geld in groen steken is verstandig
Toch doen overheden en particuliere organisaties geweldig hun best om natuur-achtige terreinen te handhaven en zelfs te creëren. Je kunt deze acties zien in het verlengde van het aanleggen en onderhouden van groene ruimte binnen de bebouwde kom van dorpen en steden. Zo beschouwd zou je Staatsbosbeheer misschien beter kunnen benoemen als de Rijksplantsoenendienst. Het onderhoud van groen – stedelijk en natuurachtig - kost geld, maar het is goed besteed geld omdat de bevolking groen nodig heeft. Over de voordelen van groen heel in het kort het volgende:
De voordelen van groen
- Groen biedt belevingsmogelijkheden in de directe omgeving zoals het ervaren van natuur en landschap, beleven van de seizoenen, cultuurhistorie met dijken en polders, enzovoorts.
- Voor het biologieonderwijs – dat heb ik in mijn jaren als docent biologie aan een pedagogische academie wel heel sterk mogen beseffen – is het zeer waardevol dat je met je leerlingen, van welke leeftijd dan ook naar buiten kunt gaan om ze te laten zien, ruiken, voelen, horen wat er allemaal te beleven valt.
- Groen in de omgeving komt op veel manieren de gezondheid ten goede. Het filtert fijnstof en andere schadelijke stoffen.
- Het heeft een positieve invloed op het stadsklimaat, het levert schaduw en verkoeling bij hitte. '
- Groen geeft rust in het hoofd en nodigt tegelijk uit tot bewegen. Dus recreatie in de directe woonomgeving.
- Stedelijk groen kan een belangrijke verbinding vormen met het landelijk gebied in de ruimste zin – cultuurlandschap en natuurachtige terreinen en ook deze oefenen gunstige invloeden uit op de mensen. Omdat veel natuurachtige terreinen (veel) grootschaliger zijn dan openbaar groen kan de met name de belevingswaarde groter zijn. De wandelaar op bijvoorbeeld de kwelder of de heide kan onder de indruk raken van de uitgestrektheid en van de hoge hemel boven deze terreinen. Op deze manier ervaart de wandelaar het sublieme van deze terreinen, meer dan in bijvoorbeeld een mooi stadspark.
- Kleinschaliger terreinen met een bijzonder fauna of flora kunnen bijzonder aantrekkelijk zijn voor bezoekers die beschikken over een speciale kennis of interesse in planten en dieren. Naarmate je meer weet geniet je ook meer.
- ...Daarom maakt stedelijk groen en de nabijheid van ‘natuur’ steden en dorpen aantrekkelijk om te wonen. Groen in de omgeving leidt dan ook aantoonbaar tot hogere prijzen voor woningen en het draagt bij aan een positief vestigingsklimaat, aantrekkelijk om te komen wonen, te werken en om een bedrijf te vestigen.
Hoeveel kost het?
Wat kost het onderhoud van het stedelijk groen? Uit een rondgang op Internet bij een paar Zuid Hollandse gemeenten kom ik op ongeveer € 10.000 tot 14.000 per hectare en per jaar. Natuurachtige terreinen hebben ook onderhoud nodig. Als je het aan de natuur overlaat groeit ieder terrein op den duur dicht met een redelijk oninteressant bos. Als je kijkt naar de begrotingen van de natuurbeschermingsorganisaties vind je daar ook een redelijk grote post voor onderhoud van de terreinen. Hoewel – een grote post? Laten we dat eens narekenen! Bijna alle natuurachtige terreinen in Nederland zijn eigendom van een natuurbeschermingsorganisatie of zijn aan deze organisaties door de eigenaren, vaak de overheid, in beheer gegeven. De natuurbeschermingsorganisaties bezitten of beheren met hun allen 428.000 hectare. De op een na grootste is de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, met 110.000 hectare.
Natuurmonumenten
De cijfers over Natuurmonumenten die ik geef zijn uit het financieel verslag van 2020. Natuurmonumenten is een vereniging, met leden en donateurs. Totale baten van de vereniging zijn 106,7 miljoen. De 730.000 leden en donateurs brachten in dat jaar 37.024 miljoen bijeen; van loterijen 15,9 miljoen en overheidssubsidies 46,4 miljoen. Dus ook voor de natuurbescherming is de overheid de allerbelangrijkste financier, ook al brengen de leden en donateurs zeker wel een aanzienlijk bedrag op. Van dit inkomen wordt 65 miljoen besteed aan terreinbeheer. Dat is dan bij een totaal bezit van 110.000 hectare, slechts € 510 per hectare en per jaar, een reusachtig verschil met het onderhoud van het stedelijk groen.
Lees ook: Nederland is voor boerennatuur. Breng de 'wilde' grazers maar naar de slager.
Natuurbeschermers doen onvoldoende aan onderhoud
Het beheer van natuurachtige terreinen niet helemaal wat het zou moeten zijn. Als er sprake is van achteruitgang, dan wordt dat klakkeloos toegeschreven aan de stikstofdepositie door de nabijgelegen boerenbedrijven. In feite doen de natuurbeschermingsorganisaties zelf niet genoeg aan het onderhoud. En in feite kun je de natuurachtige terreinen in goede conditie houden met een aantal juiste beheersmaatregelen. Een paar voorbeelden:
- Voor het behoud van heide is een schaapskudde met een herder nodig; de schapen zitten ’s nachts in de schaapskooi waar ze het grootste deel van de mest en de urine achterlaten. Op deze manier wordt er dagelijks voedsel en dus stikstof aan de heide onttrokken. Gelukkig beseffen steeds meer natuurbeschermingsorganisaties deze noodzaak.
- Terreinen die voedselarm moeten blijven moeten zeer regelmatig gemaaid worden en het maaisel moet afgevoerd worden. Dat gebeurt wel, maar het gebeurt te weinig. In duinvalleien houdt men mondjesmaat wel degelijk de minder gewenste gewassen in toom en bevordert dus de prachtige vegetatie van orchideeën, kleine zeggen en veel ander moois door regelmatig maaien, met de zeis. Hogere plantsoenarbeid met voortreffelijke resultaten!
- Dat de duinen bezig zijn dicht te groeien ligt niet primair aan de stikstofuitstoot maar aan het ontbreken van konijnen. Begrazing door grotere grazers waaronder damherten helpt niet; schiet die maar af en breng ze naar de poelier. En zorg dat de konijnen weer terugkomen!
- Dat veel bossen op arme zandgronden het niet zo goed doen ligt helemaal niet aan de stikstofverbindingen maar aan een totale uitputting van elementen als calcium, kalium en magnesium in de bodem. Ga die bossen gewoon eens bemesten. Natuurlijk zijn ze toch al niet, wel mooi en nuttig.
Voor minder geld meer resultaat dan bij stikstofpolitiek
Als nu de natuurbeschermingsorganisaties niet genoeg geld hebben om al dit noodzakelijke onderhoud te verrichten, wat moet daar dan aan geld bij? De organisaties voor natuurbescherming zouden per hectare met het dubbele bedrag (dus € 1020 in plaats van € 510 per hectare) waarschijnlijk echt alles kunnen doen wat nodig is om hun terreinen in perfecte conditie te houden. Als we het bedrag van € 1020 per hectare per jaar aanhouden komt dat op € 428 miljoen per jaar. De organisaties verschaffen al uit eigen middelen de helft hiervan. Als de overheid de andere helft erbij legt kost dat afgerond € 200 miljoen. Dat lijkt een hoog bedrag, en dat is het ook, maar het stelt niets voor naast de 25 miljard die uitgetrokken is om het ‘stikstofprobleem’ op te lossen door massaal boeren uit te kopen en te onteigenen Van die 25 miljard kan de natuur 125 jaar onderhouden worden dus de overheid heeft waarschijnlijk een verborgen agenda.
Wat wil de overheid echt met stikstoffonds van 25 miljard?
Uit het bovenstaande wordt wel duidelijk dat al die stikstofmaatregelen helemaal niet nodig zijn om de natuurachtige terreinen in Nederland in een goede conditie te houden. Waarom dan al dit geld weggooien en onrust zaaien? Natuurbehoud is waarschijnlijk alleen maar een smoes om de boerenstand geheel om zeep te helpen. Dat daarmee het werk van generaties verloren gaat, dat er een enorm kapitaalverlies voor de boeren optreedt, dat er sprake is van groot psychisch leed om het levenswerk dat verloren gaat, dat de agrarische expertise verloren gaat, dat het agrarische cultuurlandschap verloren gaat, dat onze voedselzekerheid onder druk komt te staan, dat hele gemeenschappen op het platteland ontwricht worden – dat komt allemaal in de arrogante Randstedelijke koppen van de D66 en GL aanhang niet op. Het gaat hun alleen maar erom dat alle grond in overheidshanden komt zodat die naar willekeur gebruikt kan worden voor massale woningbouw, zonneweiden, windmolenparken, AZC’s en wat er maar verder uit de koker van de regering komt. De grote grondroof dus, en relatief beschouwd nog op een koopje ook. Wie volgen er als de boeren allemaal uitgekocht zijn? De woningbezitters misschien? Belastingverhogingen zijn een eerste stap; wat gaat nog volgen? “Groen is het nieuwe rood” gaat hier op.
Wat moet de overheid doen?
Nederland kan in actie komen om alle bovenstaande ellende te keren, vooral in de richting van de EU en de VN. Maar dan moeten we wel net zo eigenwijs worden als Hongarije en Polen. We hebben gelukkig het voordeel dat we nettobetaler zijn dus als we het hard spelen kunnen ze ons niet zoveel maken. Het is maar een kwestie van durven. En wat gaan we dan doen?
- Alle Natura 2000 gebieden van Nederland afmelden (misverstand, sorry, sorry, het zijn helemaal geen natuurgebieden!)
- Stoppen met wind- en zonne-energie en voor de CO2-reductie – dat kost maar goede cultuurgrond.
- En de consequentie daarvan is dan dat we voor de energievoorziening helemaal inzetten op kernenergie.
- In het algemeen: meer dwarsliggen binnen de EU en het belang van Nederland leidend laten zijn.
Niet geschoten, altijd mis
Er is een onderliggende voorwaarde waardoor we met het bovenstaande sterker komen te staan. Helaas is daar echter niet zo makkelijk aan te voldoen: dat is een Grondwetswijziging: het artikel dat internationaal recht per definitie gaat boven nationaal recht. Dat vraagt wel een aantal klinkende verkiezingsoverwinningen voor rechts, want dat is alleen maar uit te voeren met 2/3 meerderheden in beide Kamers. Moeilijk, maar niet geschoten is altijd mis.
Dr. Jan A. Schulp (1945) is gepromoveerd bioloog in de plantkunde en microbiologie.
Laatst bijgewerkt: 7 augustus 2023 14:29