Onderzoeker en publicist John Horvat, met op de achtergrond op affiche-formaat de omslag van zijn boek Return to Order. (Foto: tfp.org)
Terug naar orde: het antwoord van een cultuurconservatief op de economische crisis
"Orde is de eerste behoefte van de ziel" - Russell Kirk.
De huidige crisis is voornamelijk economisch van aard. Daarom is economie de belangrijkste focus van dit boek. Een bespreking van Return to Order, waarvan Cultuur onder Vuur een Nederlandse vertaling in voorbereiding heeft.
Vrucht van twintig jaar onderzoek
Zonder af te dalen naar het niveau van een technische verhandeling, beschrijft auteur John Horvat een analyse van filosofische, sociologische en economische aard, gebaseerd op observaties van economische ontwikkelingen in de Amerikaanse en Europese geschiedenis. Terug naar orde. Van een waanzinnige economie naar een organische christelijke samenleving - Waar we geweest zijn, hoe we hier gekomen zijn en waar we naar toe moeten is het hoogtepunt van bijna twintig jaar uitgebreid onderzoek.
‘Uitzinnige mateloosheid’
De belangrijkste stelling van Horvat richt zich op een grote onevenwichtigheid die geleidelijk de economie van de Verenigde Staten - en bij uitbreiding de westerse wereld in het algemeen - in meer of mindere mate heeft aangetast, waarvoor hij de term "uitzinnige mateloosheid" heeft bedacht. Hij definieert deze term als een roekeloze en rusteloze geest binnen elke moderne economie, die een drang opwekt om legitieme beperkingen overboord te gooien en ongeordende passies te bevredigen.
Rusteloosheid alom
De auteur maakt overtuigend duidelijk dat het onderliggende probleem niet specifiek economisch is, maar eerder moreel en psychologisch, en de collectieve psyche van de moderne samenleving beïnvloedt. De huidige crisis heeft zijn wortels in de diepste problemen van de menselijke ziel. Zo suggereert Horvat dat elk gebrek aan zelfbeheersing in de dagelijkse economische en commerciële omgang onvermijdelijk een onderstroom vormt die opereert in omgevingen die niet alle grote financiële bedrijven omvatten en ook niet alle kleine bedrijven uitsluiten. Rijkdom is niet het bepalende kenmerk, want zo'n rusteloze geest kan net zo goed bestaan bij een kleine winkelier als bij een financiële magnaat.
Neiging boven de stand te leven
Als deze analyse juist is - en John Horvat levert genoeg historisch bewijs om zijn beweringen te staven - dan zullen alle economische of financiële oplossingen voor de huidige crisis die niet in de eerste plaats gericht zijn op dergelijke mentale koortsachtigheid, tekortschieten. Vanuit het standpunt van de consument kan de invloed van deze onderstroom gevoeld worden in de heersende neiging om boven onze stand te leven en te lenen zonder rekening te houden met de toekomst.
Onze eigen schuld, niet van markteconomie
Het zou echter onjuist zijn om Horvats boek te interpreteren als een aanval op het kapitalistische systeem. Integendeel. De auteur verdedigt de markteconomie met hand en tand zolang deze vrij blijft van de alomtegenwoordige mentaliteit van wat hij noemt ".... eeuwigdurend wheelen & dealen dat bedrijven tot pionnen maakt in een meedogenloze oorlog om markten te controleren, regelgeving te omzeilen en oneerlijke voordelen veilig te stellen".
Geen terugkeer naar socialisme
Return to Order wijst niet naar het opnieuw uitbraken van socialistische systemen, ecologische modellen of populistische demagogie voor oplossingen voor de huidige economische en financiële crisis. Deze alternatieven zijn noch gebaseerd op de natuurwet, noch op de objectieve werkelijkheid. Sterker nog, in plaats van de huidige crisis op te lossen, ".... zouden deze nieuwe alternatieven de explosieve expansie van menselijke passies aanwakkeren tot een grotere intensiteit. De resultaten van deze nieuwe ongeordende wereld zouden vergelijkbaar kunnen zijn met de moderne individualisten die naar de massa kijken om hun mening te vormen". De oplossing ligt in een rijk christelijk erfgoed dat de identiteit, eenheid en geschiedenis van elk land behoudt en tegelijkertijd universele principes handhaaft.
Waardevolle les van middeleeuwse orde
Horvat streeft dus naar een authentieke terugkeer naar de orde, namelijk naar een organische samenleving die overeenkomt met de natuurlijke ontwikkeling van de mens, vrije markten en samenleving, verstoken van hectische onmatigheid. Hij levert zware kritiek op de moderne obsessie om alles door het prisma van de economie te bekijken, met uitsluiting van alle andere. En hier wijst de auteur ongegeneerd op waardevolle lessen uit de middeleeuwse economische orde, omdat voor de middeleeuwse geest economie zonder ethiek uiteindelijk zelfvernietigend was. Het voorgestelde model is dus eerder een schets op basis van principes dan een allesomvattende en pragmatische routekaart.
Radicaal tegen politieke correctheid
Deze diepgaande studie is radicaal in tegenspraak met de politieke correctheid in de huidige samenleving. De vier kardinale deugden voorzichtigheid, rechtvaardigheid, standvastigheid en matigheid worden gezien als noodzakelijke voorwaarden om alles in balans te houden. Een dergelijke overtuiging is zowel moedig als radicaal, maar niettemin gebaseerd op intuïtieve logica en gezond verstand. Zoals Horvat uitlegt: ".... tevergeefs proberen we een economie te regenereren als we het gezin, de gemeenschap en zoveel instellingen die het hart en de ziel ervan vormen, niet regenereren. Wat voor nut heeft het als dit alles wegkwijnt?"
Wijziging van vakverenigingen
Het herstel van het traditionele gezin met sterke banden tussen de generaties en beroepstradities wordt voorgesteld om een te grote afhankelijkheid van roofzuchtig bankkrediet tegen te gaan. De wijziging van de huidige vakbonden en beroepsorganisaties in verenigingen met een providentieel karakter, die zowel de geestelijke als de tijdelijke behoeften van hun leden behartigen, is een ander voorbeeld van de denkwijze van de auteur. En in tegenstelling tot falende mondiale consumptiepatronen en "de kwantitatieve armoede van de mondiale massaproductie", wordt de matiging van een gezonde lokale en regionale zelfvoorziening geprezen. Dit zijn slechts enkele van de remediërende thema's die de studie van John Horvat doordringen. De juiste rol van geld en internationale handel binnen een evenwichtige economie wordt ook beknopt behandeld in de loop van dit werk.
Morele regeneratie van Westerse beschaving
Return to Order is een elegant geschreven werk dat er niet voor terugschrikt op te roepen tot een morele regeneratie in de hele westerse beschaving en de wereld als een noodzakelijke voorwaarde voor economisch en sociaal herstel. Het zal zowel academici als leken aanspreken. Het boek van John Horvat biedt niet alleen een fascinerende beschrijving van waar een werkelijk organische economie aan zou moeten voldoen, maar geeft ook blijk van een diepgaand en kwalitatief hoogstaand onderzoek en documentatie op het gebied van economie, economische en sociale geschiedenis en sociologie.
Oproep tot waardenherstel
Uiteindelijk kunnen economische hervormingen, financieel beleid of overheidsprogramma's die er niet in slagen de onderliggende problemen van onevenwichtigheid en gebrek aan proportie in de moderne economie te corrigeren, een beperkte impact hebben. Dit traktaat roept op tot een langverwacht herstel van sociale, culturele en morele waarden. De discussie over en de toepassing van de brede principes die Horvat uiteenzet op onze concrete omstandigheden zou dus op het juiste moment moeten komen en de moeite waard moeten zijn.
Dit artikel is overgenomen van tfp.org. Philip Beattie is senior universitair hoofddocent Verzekeringen en Risicomanagement aan de faculteit Economie van de Universiteit van Malta. Hij is ook voorzitter van de Maltese Society for Christian Civilisation-Pro Malta Christiana.
Laatst bijgewerkt: 28 augustus 2023 07:20