De Europese ontdekking en vestiging van de Nieuwe Wereld is gebaseerd op het recht van verovering
De Canadese katholieke bisschoppen, die onlangs in plenaire vergadering bijeenkwamen, beloofden hun inzet om: "De dialoog met het Vaticaan voort te zetten over kwesties die dit jaar door inheemse afgevaardigden en vertegenwoordigers zijn genoemd. Daartoe zijn we gesprekken begonnen over de wens van veel inheemse volken om de Kerk te horen spreken over historisch beleid en principes die vaak worden aangeduid als de "Doctrine of Discovery", en werken we actief samen met het Vaticaan met het doel een nieuwe verklaring uit te brengen. De Canadese bisschoppen blijven ideeën die verband houden met de Doctrine of Discovery op de sterkst mogelijke manier verwerpen en tegengaan."[1]
Oorlogsrecht
De ontdekking en vestiging van de Nieuwe Wereld door Europese mogendheden werd deels ingegeven door de wens om het katholieke geloof te verspreiden. Maar gezien de neo-heidense Renaissance-geest van die tijd werd zij ook vormgegeven door expansionisme, gebaseerd op het recht van verovering en het oorlogsrecht.
Niet zonder Pauselijke zegen
Voor de koningen op het Iberisch schiereiland woog de ijver om het evangelie te verspreiden zwaar. Zij vonden het belangrijk dat hun veroveringsrecht werd gezegend door de Vicaris van Christus. Minder trouwe koningen van andere landen stoorden zich daar niet aan. Zo moedigde Frans I van Frankrijk de expedities van Verazzano (1523-1524) en Cartier (1534-1536) aan met het oog op het imperium. Het motief van het protestantse Engeland was mercantilistisch gewin. De Nederlandse, Zweedse, Duitse en Franse protestanten koesterden een soortgelijke mentaliteit bij hun expedities en kolonisatie-inspanningen.
Gekerstend veroveringsrecht
Het Europese gebruik van het veroveringsrecht in het tijdperk van de ontdekking weerspiegelt het constante gebruik ervan in de geschiedenis. Alexander de Grote en Gengis Khan, Romeinen en Hunnen, Saksen en Visigoten, Mongolen en Azteken, Noormannen en Germanen, Iroquois en Lakota maakten allemaal gebruik van het veroveringsrecht. Het christendom temperde en beschaafde het gebruik van dit recht enigszins.
Lees ook: Sint-Willibrord bracht geloof en beschaving naar Nederland
Apostolisch gezag
Zo verklaarde paus Nicolaas V op 18 juni 1452 in de bul Dum diversas ten gunste van de koning van Portugal: "Wij verlenen ... u door het apostolisch gezag, door dit edict, volledige en vrije macht om de Saracenen en heidenen, en andere ongelovigen en andere vijanden van Christus binnen te vallen, te veroveren, te bestrijden, te onderwerpen, en waar dan ook gevestigd ..."[2] Drie jaar later verklaarde dezelfde paus in de bul Romanus pontifex: "Wij,...verklaren, motu proprio, ...bij apostolisch gezag,...dat het recht van verovering dat wij in deze brieven verklaren uit te breiden [tot de landen die verworven zijn van ongelovigen of heidenen]...heeft toebehoord en behoord, en voor altijd van rechtswege behoort en behoort, aan genoemde koning Alfonso [van Portugal], zijn opvolgers, en de infante [prins Hendrik de Zeevaarder], en niet aan anderen. "[3]
De herontdekking van de Nieuwe Wereld
Met de herontdekking van het Amerikaanse continent door Christoffel Columbus in 1492 arbitreerde paus Alexander VI tussen de veroveringsrechten van de verschillende vorsten van het Iberisch schiereiland met de bul Inter Caetera van 1493 waarin een demarcatielijn werd vastgesteld van honderd mijl ten westen van de Kaapverdische Eilanden.[4] Portugal was niet gelukkig met de scheidslijn en formaliseerde een nieuwe verdeling tussen de Iberische rijken door middel van het Verdrag van Tordesillas van 7 juni 1494. Dat verdrag stelde de demarcatielijn vast op 370 mijl ten westen van de Kaapverdische Eilanden. Op verzoek van koning Emmanuel I van Portugal werd het Verdrag van Tordesillas later bekrachtigd door paus Julius II in de pauselijke bul Ea quae pro bono pacis van 24 januari 1506.
De verwerving van de Nieuwe Wereld
Ongeacht de pauselijke zegen of goedkeuring was in de Nieuwe Wereld het recht op verovering het belangrijkste. Dus, met verschillende fortuinen, hebben Engelse, Franse, Duitse, Russische, Zweedse, Nederlandse, Deense en Pools-Litouwse machten allemaal hun eigen heerschappij in de Nieuwe Wereld verworven, ten koste van Portugese en Spaanse rechten. Door de onafhankelijkheid erfden de Verenigde Staten de rechten van de Britse kroon. In Canada worden de kroonrechten uitgeoefend via de nationale regering. Waarom streven de Canadese bisschoppen en de Heilige Stoel, gezien de geschiedenis van de Nieuwe Wereld sinds 1492, naar een herroeping van de Doctrine of Discovery?
Antichristelijke bevrijdingstheologie
Deels lijken deze kerkelijke autoriteiten gemotiveerd door de bevrijdingstheologie. Ze zijn ook begaan met de VN-verklaring over de rechten van inheemse volkeren. Beide motivaties zijn ernstig verkeerd en moeten worden bestreden voor het algemeen welzijn van zowel de Amerikaanse als de Canadese naties. Voor de aanhangers van de bevrijdingstheologie, en in het bijzonder de inheemse vleugel daarvan, zijn het christendom en de Europese vestiging van de Nieuwe Wereld een rampzalige gebeurtenis. Zij verwerpen het op grote schaal. Het christelijke Westen moet leren van de Indianen, niet tegen hen preken of proberen hen te assimileren in vooruitgang, ontwikkeling en beschaving. Voor deze verkeerde ketterij is het geketend zijn in de staat van primitivisme een zegen, geen vloek.
Leren van de indianen?
"De Indianen," stelt de Chileense priester Pablo Richard, "hadden oude religies waarin men geloofde lang voor de komst van Christoffel Columbus en zijn jongens...Het waren zeer diepgaande en zuivere religies. Er was een indrukwekkende heiligheid en spirituele diepgang."[5]
"Inheemse gemeenschappen moeten worden ontvangen als evangelisatoren, een model voor onze samenleving die veel van hen kan leren," stelt Meest Rev. Fernando Gomes, aartsbisschop van Goiânia, Brazilië.[6]
‘Schaamte voor de Bijbel’
Pater Richard voegt daaraan toe: "Soms ga ik naar de berg met mijn Bijbel en weet ik niet waar ik hem moet laten. Ik schaam me. Hoe kan ik over Sint Paulus en Mozes spreken met mensen die tweeduizend jaar traditie hebben... We moeten de weg vrijmaken voor een nieuwe, bevrijdende evangelisatie die uitgaat van de oude religies van onze inheemse volkeren."[7]
Rev. Tomás Balduino, emeritus bisschop van Goiás, Brazilië, verklaarde op een conferentie in Rome in 2009: "De diepe overtuiging van missionarissen vandaag is dat deze inheemse volkeren de ware evangelisten van de wereld zijn. Wij moeten niet naar hen toegaan als iemand die een leer of een evangelie brengt dat ons door Christus is gegeven en toevertrouwd. Wij moeten naar de Indianen gaan in de wetenschap dat Christus ons in hun midden heeft voorzien en dat er zaden van het Woord zijn. Wij hebben de overtuiging dat de Indianen de zaligsprekingen al beleven. Wij zijn het die ons moeten bekeren tot hun cultuur."[8]
De pantheïstische neiging van bevrijdingstheologie
Pater Richard vervolgt: "God heeft twee boeken geschreven. Gods eerste boek is de kosmos, de cultuur, de inheemse religie. Dit is het fundamentele boek van God. God heeft ook een ander boek geschreven, de Bijbel, maar alleen om ons te helpen het eerste te begrijpen."[9]
Voor de bevrijdingstheologie is het pantheïsme de ultieme waarheid. De ex-franciscaanse broeder Leonardo Boff schrijft: "De aarde is niet zomaar een planeet waarop leven bestaat. Zij leeft. Het is een levend superorganisme dat door de Andes 'Pacha Mama' werd genoemd en dat tegenwoordig 'Gaia' wordt genoemd, de Griekse naam voor de levende Aarde."[10]
Het behoeft geen betoog dat aanhangers van de bevrijdingstheologie de Grote Opdracht afwijzen: "Gaat dan heen, onderwijst alle volken en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest" (Matt. 28:19). Voor aanhangers van de bevrijdingstheologie is de opheffing van de Doctrine of Discovery dan ook een dringende eis van sociale en raciale rechtvaardigheid.
Lees ook: De waarheid over 'onze' slavenhandel
Verenigde Naties en inheemse volken
De tweede motivatie van de bisschoppen is hun promotie van de VN-verklaring over de rechten van inheemse volkeren. Op 29 september 2002, aan het einde van hun plenaire vergadering, beloofden de Canadese bisschoppen om "de Verklaring van de Verenigde Naties over de rechten van inheemse volken (VVNRIV) te blijven omarmen en mogelijkheden te zoeken om onze stem te gebruiken om inheemse volken te begeleiden in het streven naar rechtvaardigheid, genezing en verzoening."
Artikel 26 van die verklaring luidt. 26 van die verklaring luidt:
Inheemse volkeren hebben het recht op de gronden, gebieden en hulpbronnen die zij van oudsher bezitten, bezetten of anderszins gebruiken of verwerven.
Inheemse volkeren hebben het recht op eigendom, gebruik, ontwikkeling en controle van de gronden, gebieden en hulpbronnen die zij bezitten op grond van traditioneel eigendom of andere traditionele bezetting of gebruik, alsmede van die welke zij anderszins hebben verworven.
De staten geven wettelijke erkenning en bescherming aan deze gronden, gebieden en hulpbronnen. Die erkenning geschiedt met inachtneming van de gewoonten, tradities en grondbezit systemen van de betrokken inheemse volkeren.
De VN en het veroveringsrecht
De lidstaten die in 1945 het Handvest van de Verenigde Naties hebben ondertekend, zijn inderdaad overeengekomen af te zien van de uitoefening van het recht op verovering. Het Handvest, art. 2, nr. 4, waarin staat: "Alle Leden onthouden zich in hun internationale betrekkingen van dreiging met of gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van enige staat, of op enige andere wijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties." Dat betekent afzien van het gebruik van het veroveringsrecht. Het lijdt echter geen twijfel dat geen enkele ondertekenende staat dit voorbehoud met terugwerkende kracht heeft opgevat.
Het VVNRIV kan zich niet meer verzetten tegen het veroveringsrecht dat de Europese mogendheden tijdens het tijdperk van de ontdekking hebben uitgeoefend. Wil men de geschiedenis van het laatste halve millennium herschrijven en grote delen van het land in handen geven van de inheemse bevolking? Is dat wat Canada's opvolgers van de apostelen wensen? Hoe zit het met verworven rechten? Respecteert en eert rechtvaardigheid die niet?
Voetnoten:
- “Bishops of Canada Deepen Their Commitments to Walk Together With Indigenous Partners on the Healing and Reconciliation Journey,” CCCB.ca, Sept. 29, 2022, //www.cccb.ca/media-release/bishops-of-canada-deepen-their-commitments-to-walk-together-with-indigenous-partners-on-the-healing-and-reconciliation-journey/.
- Nicholas V, bull Dum Diversas (18 juni 1452), geraadpleegd 9 oktober 2022, //unamsanctamcatholicam.blogspot.com/2011/02/dum-diversas-english-translation.html.
- Nicholas V, bull Romanus Pontifex (8 januari 1455), geraadpleegd 9 oktober 2022, //caid.ca/Bull_Romanus_Pontifex_1455.pdf.
- See Alexander VI, bull Inter Caetera (4 mei 1493), geraadpleegd 9 oktober 2022, //www.papalencyclicals.net/Alex06/alex06inter.htm.
- Julio Loredo, “Teología indígena,” Covadonga Informa 15, no. 162 (5 Maart 1992).
- “Iniciado curso sobre a integração dos índios,” O Popular (Goiânia), 13 juli, 1976.
- Loredo, “Teología indígena,” 5.
- “Mons. Romero, Martin Luther King, Don Diana: Quando la parola diventa microfono dei senza voce,” Adista Notizie, no. 40, 11 april 2009.
- Loredo, “Teología indígena,” 6.
- Leonardo Boff, “A terra não é um planeta em que há vida, ela é um organismo vivo,” O Tempo, 4 april 2014.
Dit artikel is eerder verschenen op TFP.org.
Laatst bijgewerkt: 9 november 2022 09:25