De nieuwe Grieks-katholieke kathedraal van de Verrijzenis in Kiev (2011), gelegen aan de Dniepr, niet ver van de plaats waar Vladimir de Heilige in 988 zijn volk tot de Katholieke Kerk liet toetreden. (Foto: Piqsels.com)
Het belang van de Grieks-katholieke factor in het Russisch-Oekraïense conflict
Veel gelovigen, hoe helder hun de crisis ook is die het neo-modernistische progressivisme in de Katholieke Kerk heeft ontketend, hebben de neiging te vergeten dat er een belangrijke factor is in de andere grote crisis van deze dagen: die van het Russisch-Oekraïense conflict.
Werkelijk een voorbeeld voor ons
Het zijn onze katholieke medegelovigen die met hun eigen bloed en onmetelijk lijden duur hebben betaald voor hun trouw aan de Stoel van Petrus en hun weigering zich aan te sluiten bij de gelederen van een kerk die slaaf is van de Staat. Zij zijn een toonbeeld van liefde voor de authentieke vrijheid van de Kerk geweest en zouden een baken moeten zijn om ons vandaag te leiden, nu wij niet zelden dat gevoel van vrijheid van de Kerk zien worstelen met de sterke machten van deze wereld, zowel in het Westen als in het Oosten. In die zin zijn de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk, maar ook de Roetheense (in het grensgebied van Wit-Rusland, Oekraïne en Slowakije, red.) en Latijnse kerken in de afgelopen tijd werkelijk een voorbeeld geweest, dat wij niet mogen vergeten.
‘Door bergen van lijken’
Paus Johannes Paulus II herinnerde hieraan tijdens de zaligverklaringsceremonie van de 25 Oekraïense Grieks-katholieke martelaren op 27 juni 2001: "Niemand heeft grotere liefde dan deze: zijn leven af te leggen voor zijn vrienden" (Joh 15,13). Deze plechtige bevestiging van Christus weerklinkt onder ons, vandaag, met bijzondere welsprekendheid, wanneer wij enkele kinderen van deze glorierijke Kerk van Lviv van de Oekraïners zalig verklaren. De meesten van hen werden gedood uit haat tegen het christelijk geloof. Sommigen hebben het martelaarschap ondergaan in tijden die dicht bij die van ons liggen, en onder de aanwezigen bij de Goddelijke Liturgie van vandaag zijn er niet weinigen die hen persoonlijk hebben gekend. Dit land van Halytchyna, dat door de geschiedenis heen getuige is geweest van de ontwikkeling van de Oekraïense Grieks-katholieke Kerk, is bedekt, zoals de onvergetelijke metropoliet Yosyf Slipyi zei, 'door bergen van lijken en rivieren van bloed'".
Mandaat van Onze Lieve Heer is niet geografisch afgebakend
De Russische staat, zowel in de tsaristische als in de Sovjettijd, heeft deze met Rome herenigde Katholieke Kerk vaak vervolgd, wanneer hij haar niet formeel heeft uitgeroeid, door te trachten haar onder dwang op te nemen in het orthodoxe patriarchaat van Moskou, ook bekend als de Russisch-Orthodoxe kerk. Deze laatste eist van zijn kant als zijn eigen "canoniek grondgebied" heel Oekraïne en andere buurlanden op. Sommige katholieke theologen zijn van mening dat deze stelling helemaal niet orthodox is en verkeerd gefundeerd, omdat het mandaat om alle volkeren te evangeliseren dat Onze Lieve Heer aan zijn leerlingen heeft gegeven, universeel is en niet geografisch kan worden afgebakend, noch kan worden vereenzelvigd met tijdelijke politieke realiteiten.
Duivelse strategie
De Grieks-katholieke Kerk ontstond officieel in 1596, toen een deel van het huidige Oekraïne tot het Litouws-Poolse gemenebest behoorde, maar verschillende Grieks-katholieke historici hebben aangetoond dat hun Kerk ook in vroegere tijden nooit de betrekkingen met de bisschoppen van Rome heeft verbroken. In 1945 leidde de secretaris-generaal van de Communistische Partij van Oekraïne, Nikita Chroesjtsjov (later hoofd van de gehele Sovjet-Unie), tot de arrestatie van de Grieks-katholieke geestelijken op grond van de valse beschuldiging van collaboratie met de nazi's. In 1946 heeft de stalinistische regering, na eindeloze pesterijen en vervolgingen, de Grieks-katholieke Kerk buiten de wet gesteld (een situatie waarin zij tot 1989 heeft verkeerd), waarbij zij een duivelse strategie heeft gevolgd. Een minderheid van de Grieks-katholieke priesters verzette zich niet tegen de bolsjewistische vervolging en materiële offers en riep in Lviv een valse synode bijeen die de overdracht van alle gelovigen en zelfs van alle onroerende goederen van deze Kerk aan het Moskouse patriarchaat verordonneerde, waarna de Sovjetmacht niet wachtte om dit op brute wijze ten uitvoer te leggen. Velen waren de geestelijken en gelovigen die zich verzetten en werden gedood door de repressie van de Sovjetstaat; anderen eindigden gedeporteerd naar dwangarbeiderskampen in Siberië zoals metropoliet Slipyi.
Caesaropapistische hebzucht van Moskou
De steeds terugkerende beschuldiging van de communistische macht tegen de Grieks-katholieken van die tijd was dat zij deel uitmaakten van een pro-Nazi-kerk (ondanks krachtige veroordelingen tegen het regime van Hitler, met name door twee van de belangrijkste exponenten van de Grieks-katholieke Kerk in de 20e eeuw, metropoliet Andrej Sheptytsky (en zijn broer de archimandriet en martelaar van het communisme, de zalige Klementij Sheptytsky) of tenminste te veel naar het Westen te kijken, vooral ten tijde van de Habsburgse monarchie, die hen in feite beschermd had tegen de caesaropapistische hebzucht van Moskou (er zij aan herinnerd dat Galicië, de westelijke provincie van Oekraïne, deel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk).
Moskou vreest universaliteit van de Kerk
In feite is het Moskouse Patriarchaat altijd bang geweest voor de mogelijkheid dat de Slavische volkeren geëvangeliseerd zouden worden door een Kerk die, hoewel verenigd met Rome, de Byzantijnse liturgie gebruikt, die, zo geliefd bij deze volkeren, duidelijk de universaliteit en de rijkdom van de door Onze Heer gestichte Kerk uitdrukt. Metropoliet Hilarion, de huidige functionaris voor buitenlandse zaken van het Patriarchaat, protesteerde in 2016 tegen "de acties van Grieks-katholieken in Oekraïne en het proselitisme van katholieke missionarissen op het canonieke grondgebied van het Moskouse Patriarchaat", om er vervolgens aan toe te voegen dat "de kwestie van de Uniaten (een denigrerende term die wordt gebruikt om deze katholieken van de orthodoxe ritus (sic) maar in gemeenschap met de paus aan te duiden) een "bloedige wond blijft, die een volledige normalisatie tussen de twee Kerken in de weg staat". (1)
Poetins caesaropapistische dreiging
In feite was deze Grieks-Katholieke Kerk reeds in 1827 door Tsaar Nicolaas I geliquideerd. In het algemeen was het tsaristische rijk, mede vanwege de Byzantijnse liturgie, in het geheel niet tolerant tegenover de Grieks-katholieken, in tegenstelling tot wat het deed met de katholieke gelovigen van de Latijnse ritus, althans op bepaalde momenten in de tijd, bijvoorbeeld onder Catharina de Grote. Hoewel beide katholieke ritussen in de Sovjetperiode op brute wijze werden vervolgd, zoals blijkt uit het boek The Martyrdom of the Catholic Church in Ukraine van priester Paul Vyshkovskyy. De caesaropapistische dreiging manifesteerde zich op 21 februari jl. opnieuw op krachtige wijze toen Vladimir Poetin, ter verdere ondersteuning van zijn recht om in Oekraïne in te grijpen en zonder concrete bewijzen te geven, verklaarde dat de huidige Oekraïense regering werkt aan de "vernietiging" van het Moskouse Patriarchaat in Oekraïne. (2)
‘De Oekraïense scalp’
Poetin doelde waarschijnlijk vooral op de orthodoxe christenen die zich aansluiten bij dat deel van de Oekraïens-orthodoxe kerk dat door de patriarch van Constantinopel is erkend: hoe zouden de Grieks-katholieken en Latijns-katholieken niet herinnerd kunnen worden aan die symbiose tussen staat en kerk die hen zoveel schade heeft berokkend? De suprematie van de staat over de godsdienst heeft gedurende vele eeuwen de mentaliteit van de schismatieke wereld beheerst. Van deze mentaliteit is de Moskouse realiteit door de eeuwen heen een sterke uitdrukking geweest. Advocaat Antonello de Oto, hoogleraar kerkelijk recht aan de universiteit van Bologna, stelt dat voor Poetin 'de Oekraïense scalp' niet alleen een militaire en politieke overwinning betekent, maar ook de definitieve regeling van een religieus en identiteitsprobleem". (3)
‘Theologische rechtvaardiging’ van invasie
Het goed geïnformeerde blog The Pillar meldde op zijn beurt dat de Moskouse patriarch de woorden van de Russische president zonder meer onderschrijft, een soort "theologische rechtvaardiging voor de invasie". De patriarch bevestigde in feite opnieuw de stelling van een canoniek territorium dat "geheel Rusland, inclusief Oekraïne" omvat, en maakte duidelijk dat zijn solidariteit met de christenen van Oekraïne "de aanvaarding van het gezag van Moskou over de Oekraïense Kerk betekent". Op 27 februari, twee dagen na het uitbreken van de oorlog, verklaarde patriarch Kirill: "Moge de Heer het Russische land beschermen! Als ik "Russisch" zeg, gebruik ik een oude uitdrukking uit de Kroniek van vervlogen tijden (Oudrussische kroniek uit ca. 1113, red.) "Waar komt het Russische land vandaan?", het land dat nu Rusland omvat, en Oekraïne, en Wit-Rusland, en andere stammen en volkeren. Moge de Heer dan het Russische land behoeden voor vijanden van buitenaf en voor innerlijke verdeeldheid, opdat de eenheid van onze Kerk versterkt wordt' (4).
Indachtig een zo recent martelaarschap
Als zelfs een aanzienlijk deel van de orthodoxe meerderheid in Oekraïne de symbiose van het Kremlin met het Moskouse patriarchaat met grote vrees bekijkt, hoe kunnen wij katholieken dan de angst negeren die onze Grieks-katholieke broeders en zusters van de Byzantijnse ritus in deze uren bevangt, indachtig een martelaarschap van zo kort geleden? En weerklinkt in deze smart niet de angst van 92,5% van de Oekraïners die in 1991 voor de onafhankelijkheid van hun land van Rusland stemden, ook indachtig de tragische ervaring van de Sovjet-decennia?
Dit artikel verscheen eerder als Importanza del fattore greco-cattolico nell’analisi del conflitto russo-ucraino op www.atfp.it.
Voetnoten:
- https://www.agi.it/estero/patriarcato_mosca_chiesa_uniate_ferita_che_sanguina-492984/news/2016-02-05/
- Peter Smith, How is Russia-Ukraine war linked to Religion? AP, 27 febbraio 2022.
- Antonello de Oto, “Il fattore religioso nella lotta russo-ucraina”, Formiche, 28 febbraio 2022.
- https://www.pillarcatholic.com...
Laatst bijgewerkt: 23 november 2023 13:21